Inventory number 234234
(EL)
Τμήμα μαρμάρινου θωρακίου. Προέρχεται από το τέμπλο της αρχικής φάσης του ναού της Παναγίας. Εντός ορθογωνίου πλαισίου εγγράφεται ρόμβος, ο οποίος ενώνεται με το πλαίσιο με κόμβο. Στις γωνίες μεταξύ ρόμβου και πλαισίου αποδίδονται κύκλοι από τριμερή ταινία, που περιβάλλουν ρόδακες. Όλη η σύνθεση περιτρέχεται από ζώνη με διανθισμένα επιπεδόγλυφα κουφικά.Η εκλέπτυνση, η αρτιότητα της εκτέλεσης, το θεματολόγιο αλλά και ο κλασικισμός που αποπνέει τόσο το θωράκιο, όσο και συνολικά ο γλυπτός διάκοσμος της Μονής, συνδέει το Μοναστήρι με την ίδια την Κωνσταντινούπολη και πιθανότατα με αυτοκρατορικούς κύκλους. Το γεγονός ότι ο ελλαδικός χώρος αυτή την περίοδο έχει να παρουσιάσει πολυ φτωχά μνημεία, συνηγορεί υπερ της άποψης ότι τεχνίτες και εργαστήρια γλυπτικής μετακλήθηκαν από την ίδια την Πρωτεύουσα στην περιοχή για να εργαστούν για την πλούσια διακόσμηση του Μοναστηριού. Η παραπάνω διαδικασία μαρτυρά και σκιαγραφεί έναν χορηγό με απεριόριστη οικονομική δυνατότητα, ίσως τον ίδιο τον αυτοκράτορα Ρωμανό Β', όπως διασώζεται και στις παραδόσεις της μονής. Τα κουφικά ή ψευδοκουφικά θέματα με τις χαρακτηριστικές σφηνοειδείς απολήξεις, μιμούνται την παλιά αραβική γραφή, στην οποία γράφτηκε για πρώτη φορά το Κοράνιο στην πόλη Κούφα. Η χρήση τους ως διακοσμητικό θέμα απαντά για πρώτη φορά το 10ο αιώνα ως κεραμοπλαστικός διάκοσμος, στο ναό της Παναγίας στη μονή του Όσιου Λουκά. Στη συνέχεια υιοθετούνται και εντοπίζονται συχνά στη ναοδομία, στη γλυπτική και γενικότερα στη Βυζαντινή τέχνη. Η εμφάνιση, για πρώτη φορά των κουφικών διακοσμητικών στοιχείων αλλά και η ευρεία χρήση τους, τόσο στο γλυπτό διάκοσμο, όσο και στην τοιχοδομία της Μονής του Όσιου Λουκά προκαλούν ακόμα και σήμερα ερωτηματικά ως προς τα κριτήρια και τα κίνητρα της επιλογής, ενός καθαρά ισλαμικής προέλευσης θεματολογίου. Σύμφωνα με μερίδα επιστημόνων τα κουφικά είναι απλά ένα στοιχείο, αραβικής-ανατολικής προέλευσης,όπως τόσα άλλα, το οποίο υιοθετείται από τη βυζαντινή τέχνη καθαρά ως διακοσμητικό θέμα. Ωστόσο σύμφωνα με μία άλλη άποψη η έντονη παρουσία του κουφικού διακόσμου σε ένα τόσο σημαντικό μνημείο, όπως αυτό της Μονής του Οσίου Λουκά, το οποίο συνδέεται άμεσα με το αυτοκρατορικό περιβάλλον, κάθε άλλο παρά τυχαία μπορεί να είναι. Το 961 μ. Χ. οι Βυζαντινοί κατάφεραν να ανακαταλάβουν την Κρήτη από τους Άραβες. Η εξέλιξη αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική καθώς οι Άραβες με ορμητήριο τους την Κρήτη, λεηλατούσαν συχνά περιοχές και νησιά του Αιγαίου. Η χρήση των κουφικών, στο πλαίσιο της παραπάνω ερμηνείας έχει θεωρηθεί ως θριαμβικός διάκοσμος, ο οποίος τονίζει και επισημαίνει τη νίκη και το θρίαμβο των Βυζαντινών καθώς και τη συντριβή των Αράβων στην Κρήτη, γεγονός το οποίο θεωρείται ότι είχε προφητεύσει ο ίδιος ο Όσιος Λουκάς.
(EL)
Εφορεία Αρχαιοτήτων Εύβοιας
(EL)
The Ephorate of Antiquities of Euboea
Monastery
