Είναι γνωστή η αρνητική στάση του Καστοριάδη απέναντι στους περισσότερους από τους επιφανείς εκπροσώπους της σύγχρονης γαλλικής φιλοσοφίας και ψυχανάλυσης. Η διαφορετική του στάση απέναντι στο φιλοσοφικό έργο του Merleau- Ponty όχι μόνο μπορεί να επισημανθεί σε πολλές δημοσιεύσεις του, αλλά και διατυπώνεται σαφώς στο κείμενο που αφιερώνει στη μνήμη του το 1971, στο σχετικό ειδικό τεύχος του περιοδικού L' Arc, με τον τίτλο «Το ρητό και το άρρητο». Το κείμενο αυτό, το οποίο έχει περιληφθεί και στα Σταυροδρόμια του λαβύρινθου (1990), αποτελεί μία τεκμηριωμένη ανάλυση και ανάδειξη της ευστοχίας των αναφερόμενων στη γλώσσα θέσεων του Γάλλου φιλοσόφου. Τη διακριτική επισήμανση, στο άρθρο εκείνο, της παγίδευσης του Merleau- Ponty σε μία «παλιά μεταφυσική» και «αναμφισβήτητη οντολογία» διαδέχεται, πέντε χρόνια αργότερα, μία συστηματικότερη και αυστηρότερη κριτική των οντολογικών του θέσεων με το εκτενές δοκίμιο «Ο Merleau-Ponty και το βάρος της οντολογικής κληρονομιάς». Η σύνδεση της ριζοσπαστικότερης αυτής κριτικής με τις περί της φαντασίας και της γλώσσας θέσεις που ο Καστοριάδης είχε, ένα χρόνο νωρίτερα, υποστηρίξει στο μείζον έργο του Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας είναι προφανής. Στο πλαίσιο του ελέγχου στον οποίο ο Καστοριάδης υποβάλλει την εκ μέρους του Γάλλου φιλοσόφου αντιμετώπιση της αντίληψης, της φαντασίας, του υποκειμένου και του Είναι, επιχειρούμε να αιτιολογήσουμε τις θέσεις του Merleau- Ponty αναδεικνύοντας τόσο τον καίριο ρόλο τον οποίο αναγνωρίζει στη δημιουργία και, κατά τη δεκαετία του 1950, στη θέσμιση, όσο και την ιδιότυπη θεώρησή του της έννοιας του Είναι, ώστε να συμβάλουμε στην κατανόηση των επιλογών του.
Academy of Athens
