Ο Πλωτίνος χαρακτηρίστηκε ως ο στοχαστής της ολότητας. Κατ΄ αυτόν ο κόσμος είναι μια οργανωμένη ενότητα, ένας οργανισμός· κυριαρχείται από «συμπάθεια» και τελεί κάτω από ένα γενικό νόμο: όλα τα μέλη του παρουσιάζουν κοινότητα ενέργειας, σκοπών και «πάθους». Η φύση στον Πλωτινό έχει μια διπλή έννοια: είναι η «natura naturata» και συγχρόνως η «natura naturans». Δημιουργείται και δημιουργεί ακατάπαυστα. Οι δυνάμεις της είναι ανεξάντλητες και στην ουσία ακατακερμάτιστες. Διατηρεί την ενότητά της, γιατί είναι «ζώον συμπαθές» και πλημμυρίζεται από τον Λόγο της παγκόσμιας ψυχής. Υπ΄ αυτήν την έννοια η Φύση η ίδια είναι προϊόν του Λόγου ή της «θεωρίας» (της θεάς). Η ασταμάτητη «ποίηση» δημιουργικότητα της Φύσης είναι αποτέλεσμα αυτής της θεάς. Η «ποίηση» της Φύσης χωρίζεται από την «πράξη» γι΄ αυτό στην «ποίηση» το Είναι και το Δέον ταυτίζονται. Ποιοί είναι τώρα οι σκοποί της αέναης δημιουργικότητας της Φύσης; Πρώτον για σκοπούς στη Φύση, με την ηθική σημασία και σχέση, δεν μπορούμε να ρωτάμε. Δεύτερον η απάντηση στο ερώτημα τούτο είναι μόνον η «σιωπή» (κάτι παρόμοιο βρίσκομε και στη «Μεταφυσική» του K. Jaspers). Τρίτον κάποιοι δρόμοι ανοίγονται, αν η Ζωή της Φύσης θεωρηθή ως «απορροή», ως απότοκος της Ζωής του Λόγου και αντιπαρατεθή το έλλογο προς το άλογο, το συνειδητό προς το ασυνείδητο, η συμπάθεια προς την αντιπάθεια, η αρμονία προς το χάος. Με μια λέξη: η άποψη του Πλωτίνου για τη Φύση δεν είναι μηχανιστική· αιώνια σιωπή είναι το μεγαλείο της, ένα ακατάπαυστο ήσυχο γίγνεσθαι σύμφωνα με ακατάλυτους νόμους.
Academy of Athens
