Οι παντοίες μεθόδοι που το ανθρώπινο πνεύμα ακολούθησε αναζητώντας λύσεις αντάξιες των μεγάλων ερωτημάτων των οποίων κατανέμει την προβληματική αναλόγως των ιδικών του διαθέσεων είναι συγχρόνως όμοιες όσο και διαφέρουσες· αντίθετες, αλλά και λιγώτερο συχνά μη αναγώγιμες οι μεν στις δε, απ΄ όσο θα πίστευε κανείς εκ πρώτης όψεως. Έχοντας τα ίδια αντικείμενα και, συνεπώς τους ίδιους στόχους, θρησκεία, επιστήμη και φιλοσοφία δεν είναι δυνατόν ν΄ αποτελούν στεγανά διαμερίσματα της ανθρώπινης γνωστικής δημιουργίας. Κάθε μια από τις θεωρούμενες στάσεις, δεν συγκροτείται συμφώνως προς ένα επί μέρους πρότυπο· αντιθέτως, αποτελεί η ίδια πραγματικά το πρότυπο αυτό. Οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους εμπλουτίζει τις ίδιες τους τις δυνατότητες. Το δίδαγμα που καθεμία τους είναι σε θέση να προσπορισθεί από την δραστηριότητα κι από τις μεθόδους των άλλων συνίσταται στην ηυξημένην συνείδηση την οποίαν δύναται να λάβει περί των ιδίων αυτής ορίων. Ούτε η ενότης ούτε η πολλαπλότης των μεθόδων που προσιδιάζουν στο πνεύμα των τριών εννοιών και των οδών προσεγγίσεων των αντιστοίχων αντικειμένων είναι απόλυτες. Πρόκειται μάλλον περί παιδίας συνδιασμών των μεθόδων. Για να χρησιμοποιήσει κανείς μιαν οικείαν εικόνα, είναι δυνατόν να θεωρήσει πως οι τρεις ανωτέρω στάσεις και οι αντίστοιχες μέθοδοι έρευνας συναπαρτίζουν ένα σύνολο που είναι δυνατόν να παραβληθεί προς έναν πολύτιμο λίθο, του οποίου η λάμψη και η αξία αναδεικνύονται ακατάπαυστα όσον περισσότερο αυτός υφίσταται επεξεργασία και όσον αποκτά έναν αυξανόμενον αριθμό εδρών. Η θεμελιώδης ενότης ολόκληρου του συστήματος έγκειται στην ενότητα των διαφόρων θεωριών. Οι επί μέρους απόψεις που οι θεωρίες αυτές μπορούν να καλύψουν δεν συντελούν τίποτε άλλο παρά στο ν΄ αυξήσουν τον πλούτο και να υπογραμμίσουν το πολυδιάστατο της ίδιας της ανθρώπινης συνειδήσεως.
Academy of Athens
