Η τέχνη της σφραγιδογλυφίας χάνεται στα βάθη των αιώνων με τα παλαιότερα γνωστά δείγματα σφραγίδων να χρονολογούνται ήδη από την 6η χιλιετία π.Χ. και με την ακμή της να τοποθετείται κατά την Εποχή του Χαλκού στη Μινωική Κρήτη και τη Μυκηναϊκή Ελλάδα. Ακολουθεί μεγάλη παύση και η ξεχωριστή μικρογραφική τέχνη αναβιώνει κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., βασισμένη κυρίως στα πρότυπα της προϊστορικής περιόδου.
Σφραγίδα ονομάζεται ένα μικρού μεγέθους αντικείμενο με μία τουλάχιστον διάγλυφη επιφάνεια που με την εφαρμογή πίεσης αφήνει αποτύπωμα επάνω σε άλλο αντικείμενο-φορέα του σφραγίσματος. Η χρήση, τα σχήματα και το υλικό κατασκευής των σφραγίδων ποικίλουν. Αποτελούσαν το βασικό μέσο για την πιστοποίηση της κυριότητας του σφραγιζόμενου αντικειμένου στα πλαίσια εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών καθώς και δηλωτικά γνησιότητας για την επικύρωση διοικητικών εγγράφων. Οι σφραγίδες χρησίμευαν και ως κοσμήματα –πολλά ευρήματα φέρουν οπές ανάρτησης – στα οποία αποδίδονταν προστατευτικές και αποτροπαϊκές ιδιότητες (φυλαχτά). Αποτυπώματα σφραγίδων κοσμούσαν αγγεία ή υφαντικά βάρη και σφραγίδες συχνά χρησίμευαν ως αναθήματα ή κτερίσματα. Ανάμεσα στα τεκμήρια της Θεματικής Έκθεσης εντοπίζει κανείς σφραγίδες της νεολιθικής περιόδου από λίθο ή πηλό διακοσμημένες με γεωμετρικά μοτίβα, η χρήση των οποίων δεν έχει αποσαφηνιστεί μιας και δεν έχουν βρεθεί ακόμη αποτυπώματα τους σε πηλό. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση υφασμάτων ή και του ανθρώπινου δέρματος.
Συνήθως οι σφραγίδες κατασκευάζονταν από λίθο, μέταλλο ή πηλό. Σφραγιστικές παραστάσεις φιλοτεχνούνταν ακόμη πάνω σε υαλόμαζα, κόκκαλο ή ξύλο. Σφραγιδόλιθοι καμωμένοι από πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους όπως ο ίασπις, ο αμέθυστος, ο αχάτης, η κορναλίνη, το χαλκηδόνιο, ο στεατίτης, η φαγεντιανή, το εξωτικό λάπις λάζουλι γοητεύουν με τους πολυποίκιλους χρωματισμούς και τη στιλπνότητα τους. Τα εργαλεία λείανσης και χάραξης διαφοροποιούνταν ανάλογα με το υλικό.
Ο πλούτος της θεματολογίας των παραστάσεων που σκαλίζονται με μαεστρία στη μικρή επιφάνεια των λίθων εντυπωσιάζει: ζώα, υπαρκτά και μυθικά, όπως λιοντάρια, αίγαγροι, ταύροι, γρύπες, σφίγγες, πτηνά, ψάρια, τελετουργικές σκηνές και αγώνες (π.χ. ταυροκαθάψια), γεωμετρικά και φυτικά σχέδια, ανθρώπινες φιγούρες, θεότητες. Επιπλέον, σε κάποιες σφραγίδες οι τεχνίτες συνήθιζαν να χαράσσουν επιγραφές.
Η παρούσα Θεματική Έκθεση παρακολουθεί τη μακρά πορεία της τέχνης των σφραγίδων από τη Νεολιθική Περίοδο έως τους Ρωμαϊκούς Χρόνους αναδεικνύοντας την δεξιότητα των δημιουργών και την ιδιαίτερη ιστορική και καλλιτεχνική αξία των ξεχωριστών έργων μικροτεχνίας που συνδυάζουν κεραμική, χαρακτική, μικρογλυπτική και επιγραφική και αποτυπώνουν την κοινωνική, οικονομική, διοικητική και θρησκευτική δραστηριότητα της εποχής τους. Περιηγούμενοι στα τεκμήρια συναντάμε πήλινες σφραγίδες, σφραγιδόλιθους (μικρού μεγέθους λίθοι που φέρουν ανάγλυφη ή έγγλυφη παράσταση και μπορεί να είναι φακόσχημοι, αμυγδαλόσχημοι, ωοειδείς, σκαραβοειδείς ή πρισματικοί), σφραγιδοκύλινδρους (η εικονογράφηση αυτών των σφραγιδόλιθων σε σχήμα κυλίνδρου ήταν κυρίως έγγλυφη ώστε το αποτύπωμα να δημιουργεί επαναλαμβανόμενη ανάγλυφη εικόνα πάνω στον μαλακό πηλό), δακτυλιόλιθους (σφραγιδόλιθοι ενσωματωμένοι σε δαχτυλίδια), χρυσά και χάλκινα δακτυλίδια με σφραγιστική σφενδόνη και σφραγίσματα (τα κομμάτια του πηλού που διατήρησαν τα αποτυπώματα των σφραγίδων).
Η θεματική έκθεση περιλαμβάνει τεκμήρια από τους εξής φορείς:
