Η φορεσιά του Ασβεστοχωρίου συναντάται στο χωριό Ασβεστοχώρι, που βρίσκεται μόλις 12 χιλ. ανατολικά της Θεσσαλονίκης. Η φορεσιά του Ασβεστοχωρίου, με βαριά και πλούσια κεντημένα υφάσματα ονομάζεται αλλιώς και «τα παϊζάνικα». Η ονομασία προέρχεται είτε από το γαλλικό «paysant» (χωρικός- αγρότης) ή από το τούρκικο «πασβάντ» (νυχτοφύλακας). Περίπου στα 1812 εγκαταστάθηκαν στο χωριό Θεσσαλοί και Αγραφιώτες που είχαν τη δική τους φορεσιά, αποτελώντας ξεχωριστή κοινότητα με δικά τους ήθη και έθιμα.
Στη φορεσιά του Ασβεστοχωρίου χαρακτηριστικό κομμάτι αποτελεί ο σαγιάς, το κατακόρυφα ανοιχτό μπροστά φόρεμα, ενώ και εδώ συναντούμε πολυποίκιλα σχέδια, περίτεχνα δείγματα της ελληνικής κεντητικής με ιδιόρρυθμες βελονιές. Η «φουσκωτή βελονιά», με την οποία κεντούσαν τα μανίκια και τον ποδόγυρο του ποκαμίσου, το πεσκίρι και το τσουμπέρι, ήταν ένας από τους δυσκολότερους τρόπους κεντήματος. Η ίδια βελονιά συναντάται επίσης στα Δωδεκάνησα με την ονομασία «η φουσκωτή βελονιά της Ρόδου». Η Ασβεστοχωρίτισσα είχε την καθημερινή, τη γιορτινή, και τη νυφική της φορεσιά, καθεμία από τις οποίες ξεχώριζε από τα χρώματα του σαγιά –άσπρο για το νυφική σαγκία, κίτρινο μουσταρδί για το δευτεριάτικο σαγιά και πράσινο ή γαλάζιο για τον καθημερινό σαγιά.
Η φορεσιά του Ασβεστοχωρίου
αποτελείται από τα ποκάμισα, το σαγιά ή τη σαγκία, τα ραγκαβίτσα, το πόες ή τη ζώνη, το πιλένο ή ποδιά, την καπούτα, το μαντήλι της ποδιάς, τις κάλτσες και τα παπούτσια. Ο κεφαλόδεσμος είναι η κουκούντα ή κουκούλα και αποτελείται από ένα μικρό φεσάκι, το τσουτσούλι, το ντουλπάνι, το πισκίρι ή την κάρπα και το τσουμπέρι. Ο κεφαλόδεσμος στολίζεται με τα μαγγούρια, τη φούντα, το γκιουρντένι του κεφαλιού, τα σκουλαρίκια και την κίτκα. Ο στολισμός της φορεσιάς ολοκληρώνεται με το γκιουρντένι του στήθους ή την πλάκα, το κλεικουτήρι και την αλυσίδα.
Για τα ποκάμισα,
που υφαίνονταν από χοντρό βαμβακερό ύφασμα, μόνες τους φύτευαν, καλλιεργούσαν και έγνεθαν το βαμβάκι, ύφαιναν το ύφασμα και το έραβαν. Τα καθημερινά και γιορτινά ποκάμισα ξεχώριζαν στη ραφή τους από τα νυφικά. Τα δύο πρώτα ήταν βαμμένα γαλάζιο σκούρο, ενώ το νυφικό ποκάμισο παρέμενε ολόλευκο. Όλα τα ποκάμισα είχαν το ίδιο σχήμα και ήταν ραμμένα στο χέρι με το τριπογάζι, ενώ ένα κατακόρυφο άνοιγμα μπροστά σχημάτιζε την τραχηλιά, το γκερντί, που ήταν εσωτερικά φοδραρισμένο με μπουχασί. Τα ποκάμισα είχαν κεντήματα στην τραχηλιά, στα μανίκια, στον ποδόγυρο και στις ραφές των λαγκιολιών (περισσευούμενα κομμάτια υφάσματος που τοποθετούνταν για να έχει όγκο και φάρδος το ρούχο από τη μέση και κάτω). Όλα ήταν πολύ κεντημένα, όμως περισσότερο ήταν το δευτεριάτικο ποκάμισο. Το κέντημα της τραχηλιάς, ήταν όμοιο για όλα τα ποκάμισα, ονομαζόταν «λειτουργιές» και αποτελούταν από μια κατακόρυφη λωρίδα κεντημένη με κρεμεζιές, άσπρες και κίτρινες μεταξωτές κλωστές και τη βελονιά με το σταυρουδάκι. Στα υπόλοιπα κεντημένα σημεία του ποκαμίσου υπήρχαν άλλα κεντήματα, εξίσου περίτεχνα και ίδια για όλα τα ποκάμισα.
Ο σαγιάς ή σαγκία
είναι και σε αυτή τη φορεσιά το κομμάτι που την χαρακτηρίζει. Είχε διαφορετικό χρώμα και κέντημα, ανάλογα με την περίσταση. Η νυφιάτικη σαγκία ήταν πάντα άσπρη, από πλάτυνο, απολυτό ύφασμα και με διαφορετικά κεντήματα από τους άλλους σαγιάδες. Ο δευτεριάτικος, ο σαγιάς που φορούσαν για πρώτη φορά τη Δευτέρα μετά την Κυριακή του γάμου τους, ή ο γιορτινός ήταν πάντα κίτρινος, ενώ ο καθημερινός ήταν λαδοπράσινος ή γαλάζιος. Ήταν όλοι όμοια ραμμένοι, σχεδόν εφαρμοστοί μέχρι τη μέση και σε γραμμή άλφα από εκεί και ως τον ποδόγυρο. Τα μανίκια τους ήταν κάθετα ραμμένα στον κορμό και έφταναν ως τον αγκώνα. Εσωτερικά ήταν φοδραρισμένα με τσόχα ή μπουχασί για να σχηματίζουν τα μανικέτια, όταν αναδιπλώνονταν. Το κέντημα στα μανίκια γίνεται πάνω στην κόκκινη τσόχα ή το μπουχασί, δηλαδή στα μανικέτια. Της άσπρης, νυφικής σαγκίας τα μανικέτια παίρνουν την ονομασία τους από τα σχέδια των κεντημάτων, τα κόλακ. Ο σαγιάς είναι κοντύτερος από το ποκάμισο τόσο ώστε να επιτρέπει τα κεντήματα του να φανούν.
Η καπούτα,
το χωρίς μανίκια, εξωτερικό, μάλλινο κομμάτι της φορεσιάς ήταν ραμμένο από ειδικούς τεχνίτες και αγορασμένο από τη Θεσσαλονίκη. Ήταν καφέ για τις νέες κοπέλες και μαύρο, γρίζο, για τις ηλικωμένες. Την φορούσαν μόνο έξω από το σπίτι.
Τα ραγκαβίτσα
ήταν τα κατωμάνικα, τα οποία φορούσαν δύο-δύο σε κάθε χέρι. Το εσωτερικό ήταν κόκκινο με πολύχρωμα λουλούδια- κεντήματα, ενώ το εξωτερικό ήταν άσπρο με λίγο κέντημα στις άκρες.
Το πόες,
το κόκκινο, μάλλινο ζουνάρι ήταν μια στενή υφασμένη λωρίδα από τις ίδιες τις Ασβεστοχωρίτισσες. Τοποθετούταν πάνω από το ποκάμισο και το σαγιά, στη μέση για να τις σφίγγει.
Το πιλένο
ήταν η μάλλινη ποδιά με τα τρία χρώματα –πράσινο, κόκκινο και γαλάζιο σκούρο- που τοποθετούνταν πάντα στην ίδια σειρά. Ήταν φτιαγμένη από δύο κομμάτια ύφασμα, ενωμένα μεταξύ τους. Έδενε στη μέση με πλεχτό μάλλινο κορδόνι.
Η χρυσοκέντητη ζώνη
φοριόταν τις γιορτινές μέρες πάνω από το ζωνάρι και την ποδιά και έκλεινε μπροστά με το μεγάλο και λεπτεπίλεπτα δουλεμένο κλεικουτήρι.
Το μαντήλι της ζώνης
ήταν μικρό, τετράγωνο, κεντημένο στο γύρο και στις γωνίες με πολύχρωμες κλωστές. Το στερέωναν, διπλωμένο στα τέσσερα, ανάμεσα στη χρυσοκέντητη ζώνη και το ζωνάρι, αφήνοντας τις γωνίες του να πέφτουν προς τα έξω, στολίζοντας το ασημένιο κλεικουτήρι.
Οι κάλτσες
έφταναν ως τα γόνατα και ήταν πάντα κόκκινες γι’αυτό τις ονόμαζαν τούρτσε. Ήταν πλεγμένες στο χέρι με τα μπολκάτα και τα παπούτσια ήταν μαύρα, δερμάτινα, με λίγο τακούνι.
(EL)
Κοινωφελής Επιχείρηση του Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας
