SearchCulture.gr, ο Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου
Το SearchCulture.gr είναι η εθνική πύλη συσσώρευσης της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας της χώρας μας. Η υποδομή αναπτύσσεται από το 2012 με εσωτερική τεχνογνωσία από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).
Σκοπός του SearchCulture.gr είναι να προσφέρει ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης στο σύνολο της ψηφιακής πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της νεότερης και σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας, και να το καταστήσει ανοικτό, διαλειτουργικό, επαναχρησιμοποιήσιμο και μακροχρόνια διαθέσιμο για επιμέρους κοινότητες ενδιαφέροντος, όπως την εκπαιδευτική και την ερευνητική κοινότητα αλλά και το ευρύ κοινό, με σκοπό τη μάθηση, τη δημιουργικότητα, την έμπνευση και την καινοτομία, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός Ψηφιακού Δημόσιου Χώρου για τον Πολιτισμό.
Παράλληλα, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, μέσω της υποδομής SearchCulture.gr, είναι ο διαπιστευμένος εθνικός συσσωρευτής́ για την ευρωπαϊκή ψηφιακή πλατφόρμα Europeana , στην οποία διοχετεύει τις συλλογές που συλλέγει, ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα και τις προδιαγραφές και μεριμνώντας για την προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς διεθνώς.
Οι συλλογές τεκμηρίων που μπορεί ο χρήστης να εντοπίσει στο SearchCulture.gr ανταποκρίνονται σε όλο το εύρος και την ποικιλία των διαφορετικών εποχών της ιστορίας του ευρύτερου ελλαδικού χώρου και των διαφορετικών πολιτισμών που άνθισαν σε αυτόν, από τα προϊστορικά χρόνια ως τις μέρες μας. Το περιεχόμενο αποτελείται, ανάμεσα στα άλλα, από δισδιάστες και τρισδιάστατες απεικονίσεις αρχαιολογικών μνημείων, ιστορικά έγγραφα και χειρόγραφα, λαογραφικά αντικείμενα και κειμήλια, έργα καλών τεχνών, έργα θρησκευτικής τέχνης, χαρτογραφικό υλικό, οπτικοακουστικό υλικό της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας και βιβλία.
Στο SearchCulture.gr συμμετέχουν διαθέτοντας ψηφιακές συλλογές μεγάλοι και μικροί πολιτιστικοί φορείς όπως μουσεία, αρχεία, εφορείες αρχαιοτήτων, δήμοι, πολιτιστικά ιδρύματα, πινακοθήκες, ερευνητικά κέντρα και βιβλιοθήκες από όλη την Ελλάδα, όπως η Διεύθυνση των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Εθνική Πινακοθήκη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο, το Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος στα Χανιά, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, η Εθνική Λυρική Σκηνή, κ.ά.
Στην υποδομή του SearchCulture.gr συλλέγονται και ευρετηριάζονται τα μεταδεδομένα και οι εικόνες προεπισκόπησης των ψηφιακών τεκμηρίων που φιλοξενούνται στα επιμέρους αποθετήρια των πολιτιστικών φορέων που έχουν την ευθύνη της διάθεσής τους. Τα μεταδεδομένα είναι η περιγραφική πληροφορία που συνοδεύει ένα τεκμήριο, όπως το ποιος το δημιούργησε, πότε, πού, ποιο είναι το θέμα, κλπ, πληροφορία η οποία ταυτοποιεί ένα τεκμήριο και εξυπηρετεί στην αναζήτηση και ανάκτησή του. Με αυτό τον τρόπο, ο χρήστης μπορεί να πραγματοποιήσει αναζήτηση στην πύλη του SearchCulture.gr και να εντοπίσει τα τεκμήρια που τον ενδιαφέρουν από πολλούς διαφορετικούς φορείς.
Εκτός από τα περιγραφικά μεταδεδομένα και τις εικόνες προεπισκόπησης, οι σελίδες των τεκμηρίων του SearchCulture.gr προβάλουν την τυποποιημένη άδεια χρήσης που έχει ορίσει ο φορέας, σύμφωνα με την οποία μπορεί να γίνει χρήση του ψηφιακού τεκμηρίου, καθώς και τον υπερσύνδεσμο που παραπέμπει στην αντίστοιχη σελίδα στον ιστότοπο του φορέα. Ακολουθώντας τον ο χρήστης έχει πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες στο ψηφιακό περιβάλλον του φορέα αλλά και μπορεί να δει ή να καταφορτώσει το πρωτογενές αρχείο υψηλής ποιότητας που διαθέτει ο φορέας. Σκοπός άλλωστε του SearchCulture.gr είναι να οδηγήσει το χρήστη στο ψηφιακό περιβάλλον του φορέα, αυξάνοντας την προβολή και την επισκεψιμότητα του περιεχομένου του.
Εκτός από την απλή αναζήτηση, η πύλη του SearchCulture.gr προσφέρει πολύ προηγμένες και στοχευμένες δυνατότητες αναζήτησης και πλοήγησης στις εκατοντάδες χιλιάδες των τεκμηρίων που περιλαμβάνονται σε αυτή. Ο χρήστης μπορεί, π.χ., να πλοηγηθεί με βάση τα πρόσωπα , τα θέματα , τους τύπους των τεκμηρίων, τις ιστορικές περιόδους , και τις τοποθεσίες που αναφέρονται στα τεκμήρια. Παράλληλα, οι ενότητες αυτές χρησιμοποιούνται και ως φίλτρα στην προηγμένη αναζήτηση και μπορεί ο χρήστης να τις χρησιμοποιήσει συνδυαστικά, να αναζητήσει, π.χ. “επιστολή” (τύπος τεκμηρίου), “Ελευθέριος Βενιζέλος” (πρόσωπο), “1920-1930” (εύρος χρονολογιών) και να ανακτήσει τα σχετικά αποτελέσματα .
Πρόκειται για τις πλέον προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης και πλοήγησης που προσφέρει ένας συσσωρευτής πολιτιστικού περιεχομένου στην Ευρώπη, γεγονός που καθιστά το SearchCulture.gr έναν πρότυπο συσσωρευτή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Αξιοποιώντας τα πολλαπλά αυτά κριτήρια αναζήτησης, η ομάδα του SearchCulture.gr αναπτύσσει και επιμελείται θεματικές εκθέσεις που αποτελούνται από μικρότερα ή μεγαλύτερα σύνολα τεκμηρίων τα οποία, έχοντας μια νοηματική συνάφεια, αφηγούνται μια ιστορία. Οι θεματικές εκθέσεις αναδεικνύουν το εύρος και την ποικιλία των ιστορικών, καλλιτεχνικών, αρχαιολογικών, κοινωνικών και επιστημονικών θεμάτων που μπορείτε να αναζητήσετε στο SearchCulture.gr.
Στους πολλαπλούς τρόπους πρόσβασης στα τεκμήρια, προστίθενται και τα tag clouds, το χρονολόγιο και η απεικόνιση των τεκμηρίων σε χάρτη , ενώ στο μέλλον, οι δυνατότητες αυτές θα αυξηθούν.
Οι δυνατότητες αναζήτησης, πλοήγησης και χρήσης των ψηφιακών τεκμηρίων παρουσιάζονται αναλυτικά στον Οδηγό Χρήσης του SearchCulture.gr
Εκτός του να καταστήσει τα ψηφιακά τεκμήρια εντοπίσιμα με πολλαπλούς τρόπους, το SearchCulture.gr αποσκοπεί στο να διευκολύνει την περαιτέρω αξιοποίηση των ψηφιακών τεκμηρίων για χρήση σε εκπαιδευτικές, ερευνητικές, καλλιτεχνικές, τουριστικές και, ευρύτερα, δημιουργικές εφαρμογές. Σε συνάφεια με τις πολιτικές της Europeana (Europeana Licensing Framework), στην καρτέλα των μεταδεδομένων κάθε τεκμηρίου αναγράφεται η τυποποιημένη άδεια χρήσης την οποία έχει ορίσει ο φορέας, σύμφωνα με την οποία μπορεί ο χρήστης να χρησιμοποιήσει κάθε ψηφιακό τεκμήριο. H τυποποιημένη άδεια επιτρέπει στο χρήστη να χρησιμοποιεί το ψηφιακό αρχείο το οποίο μπορεί να εντοπίσει στο αποθετήριο του φορέα χωρίς να χρειάζεται κάθε φορά να κάνει εκκαθάριση, να ζητά δηλαδή, την άδεια του φορέα για τη χρήση του, μέσα στο πλαίσιο των περιορισμών που ορίζει ο φορέας. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται μία από τις τυποποιημένες μηχαναγνώσιμες άδειες χρήσης Creative Commons και RightsStatements. Ανάλογα με την άδεια μπορεί π.χ. να επιτρέπεται κάθε χρήση πλην της εμπορικής (Creative Commons - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση) ή να απαγορεύονται τα παράγωγα έργα (Creative Commons- Αναφορά- Μη Παράγωγα Έργα). Στην περίπτωση που ένας χρήστης ενδιαφέρεται να κάνει διαφορετικές χρήσεις από αυτές που ορίζει ο φορέας, οφείλει να κάνει εκκαθάριση των σχετικών δικαιωμάτων με το φορέα. Προσοχή- η άδεια σε αυτή την περίπτωση, δεν ζητείται από το SearchCulture.gr αλλά από το φορέα διάθεσης του τεκμηρίου.
Η πλειονότητα του υλικού που φιλοξενείται στο SearchCulture.gr έχει δημιουργηθεί με δημόσια χρηματοδότηση, όπως μέσα από έργα ΕΣΠΑ, γι’αυτό και καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια, το παραγόμενο ψηφιακό υλικό να είναι ανοικτής πρόσβασης και να διατίθεται με ανοικτές άδειες Creative Commons που επιτρέπουν την επανάχρηση του υλικού από διαφορετικές κοινότητες ενδιαφέροντος, με τους ελάχιστους περιορισμούς, με στόχο την ενίσχυση της δημιουργικότητας και την παραγωγή νέας γνώσης μέσα από την αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Για τη διάθεση των συλλογών τους στο SearchCulture.gr, όλοι οι φορείς που συμμετέχουν στο SearchCulture.gr οφείλουν να υιοθετούν από κοινού τις Βασικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας για την ένταξη στον Εθνικό Συσσωρευτή Ψηφιακών Πολιτιστικών Πόρων (2η έκδοση) που έχει εκδώσει το ΕΚΤ. Οι προδιαγραφές αυτές συστήνεται να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά με τον αναλυτικό Οδηγό Καλών Πρακτικών και Προδιαγραφών Διαλειτουργικότητας και Ποιότητας , ο οποίος περιλαμβάνει αναλυτικότερα τις προδιαγραφές και τις καλές πρακτικές για την προτυποποιημένη διαδικτυακή διάθεση ψηφιακού περιεχομένου, καλύπτοντας μία ευρύτερη θεματολογία.
Το ΕΚΤ σε συμφωνία με τον θεσμικό του ρόλο που “η συλλογή, συσσώρευση, οργάνωση, τεκμηρίωση, διάχυση εντός και εκτός της Χώρας και την ψηφιακή διατήρηση της επιστημονικής, τεχνολογικής και πολιτιστικής πληροφορίας, περιεχομένου και δεδομένων, που παράγεται στην Ελλάδα” καθώς και ως διαπιστευμένος εθνικός συσσωρευτής, έχει την ευθύνη συγκρότησης και διάχυσης σύγχρονων προδιαγραφών ψηφιοποίησης, τεκμηρίωσης και διαλειτουργικότητας των ψηφιακών πολιτιστικών πόρων.
Οι προδιαγραφές που δημοσιεύει και επικαιροποιεί το προσωπικό του ΕΚΤ συμπυκνώνουν τη διεθνή εμπειρία, τα πρότυπα και τις καλές πρακτικές που οφείλουν να υιοθετούν τα συστήματα διάθεσης περιεχομένου των φορέων, τα μεταδεδομένα και τα ψηφιακά αρχεία προκειμένου να διατίθενται με πρότυπο τρόπο και τρόπο συμβατό με τον εθνικό συσσωρευτή και τη Europeana και εξασφαλίζουν την τεχνική, σημασιολογική και νομική διαλειτουργικότητα μεταξύ συστημάτων δημοσίευσης ψηφιακών πολιτιστικών συλλογών, του εθνικού συσσωρευτή και τρίτων εφαρμογών όπως τη Europeana. Καλύπτουν θέματα όπως τα μοντέλα διαλειτουργικότητας, τη χρήση των ανοικτών αδειών χρήσης, την απαιτούμενη ανάλυση των ψηφιακών αρχείων και τους αποδεκτούς μορφότυπους των ψηφιακών αρχείων.
Η υιοθέτηση των Βασικών Προδιαγραφών του ΕΚΤ καθιστά το περιεχόμενο πρότυπο, ανοικτό, ποιοτικό, και διαλειτουργικό. Mέσα από την υιοθέτηση κοινών προδιαγραφών σε εθνικό επίπεδο, στόχος ήταν και είναι να υιοθετηθεί οριζόντια μία κοινή στρατηγική σε θέματα ποιότητας, προβολής και επανάχρησης του ψηφιακού πολιτιστικού μας αποθέματος με όρους μακροχρόνιας βιωσιμότητας των δημοσίων επενδύσεων στην ψηφιοποίηση, να διασφαλιστεί η ευρεία διάχυση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο διαδίκτυο, στην Ελλάδα και διεθνώς, και η συγκρότηση ενός ενιαίου δημόσιου ψηφιακού πολιτιστικού χώρου ιδιαίτερα ωφέλιμου για την έρευνα, την εκπαίδευση και τη δημιουργική επανάχρηση.
Οι Βασικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας εντάσσονται πλέον ως απαίτηση συμμόρφωσης στις νέες προσκλήσεις που έχουν ως αντικείμενο την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς όπως στις 03_ΕΠΑνΕΚ (Έργα Ψηφιακού Πολιτισμού), 7_ΕΠΑνΕΚ (Έργα Ψηφιοποίησης Πολιτιστικών και Ιστορικών Μνημείων και Συλλογών) και 05_ΕΠΑΝΕΚ (Ψηφιακή Διάσωση του Αρχείου ΕΡΤ) της ΕΥΔ του Προγράμματος Ψηφιακός Μετασχηματισμός, στην 118 (Δημιουργία, Aνάδειξη και Aξιοποίηση Ψηφιακού Πολιτιστικού Αποθέματος) της ΕΥΔ ΕΠΑνΕΚ, ενώ τη συμμόρφωση με αυτές έχει ζητήσει το ΥΠΠΟΑ με την Εγκύκλιο Α.Π. 115325_22/03/2021 (Προδιαγραφές υλοποίησης ψηφιακών έργων στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς) από τo σύνολο των Υπηρεσιών του.
Έως το τέλος του 2023 πάνω από 100 νέες πράξεις ψηφιοποίησης του πολιτιστικού μας αποθέματος αναμένεται να συμμορφώνονται με τις Βασικές Προδιαγραφές, ενώ οι παραγόμενες συλλογές - κατ’ εκτίμηση πάνω από 500.000 τεκμήρια - αναμένεται να είναι διαθέσιμες προς ένταξη στο SearchCulture.gr, και μέσω αυτού στη Europeana, σταδιακά από το τέλος του 2023, όπως προβλέπεται στις παραπάνω προσκλήσεις.
Εκτός του ελέγχου συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές και της διενέργειας όλων των απαραίτητων διαδικασιών για την ένταξη του περιεχομένου στον εθνικό συσσωρευτή και τη Europeana, στο πλαίσιο του ρόλου του ως εθνικού συσσωρευτή, το ΕΚΤ παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υποστήριξης για την υιοθέτηση των προδιαγραφών στους φορείς, με τη διενέργεια διαδικτυακών σεμιναρίων και τη δημοσίευση εποπτικού υλικού και με απομακρυσμένη υποστήριξη, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα.
Οι προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης και πλοήγησης βασίζονται στους εκτεταμμένους σημασιολογικούς εμπλουτισμούς που πραγματοποιεί το προσωπικό του ΕΚΤ. Τα μεταδεδομένα που συσσωρεύονται στο SearchCulture.gr παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια. Οι ημερομηνίες μπορεί να συντάσσονται με διαφορετικό τρόπο στα επιμέρους τεκμήρια, όπως, π.χ. : “α’ μισό του 19ου αιώνα”, “1800-1850” ή “αρχές του 19ου αι.” Αντίστοιχα, στα πρόσωπα: “Ρήγας Φεραίος”, “Φεραίος Ρήγας” ή “Ρήγας Βελεστινλής”. Ένα τοπωνύμιο όπως η Τρίπολη μπορεί να αναφέρεται στην Τρίπολη της Αρκαδίας ή στην Τρίπολη της Λιβύης.
Η ανομοιογένεια των μεταδεδομένων και η αμφισημία της πληροφορίας εγείρουν μεγάλες προκλήσεις για έναν συσσωρευτή μεγάλου όγκου δεδομένων και αν δεν αντιμετωπιστούν, τα αποτελέσματα μίας αναζήτησης μπορεί να περιλαμβάνουν πολλές αστοχίες ή πλεονάζουσα πληροφορία.
Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών, στο πλαίσιο των σύγχρονων προσεγγίσεων στην επιστήμη της πληροφορίας, η ομάδα του SearchCulture.gr έχει αναπτύξει, σε βάθος χρόνου, μία σειρά δίγλωσσων, στην πλειονότητά τους ιεραρχικών, σημασιολογικών λεξιλογίων με βάση τα οποία πραγματοποιούνται συστηματικοί σημασιολογικοί εμπλουτισμοί επί του συνόλου των τεκμηρίων που συσσωρεύονται στο SearchCulture.gr. Για τη δημιουργία τους αξιοποιήθηκαν ως βάση υπάρχοντα διαδεδομένα σημασιολογικά λεξιλόγια (Getty Art and Architecture Thesaurus , Θησαυρός της Ουνέσκο , Geonames , Virtual International Authority File , κλπ), τα οποία μεταφράστηκαν και επεκτάθηκαν για να καλύψουν πιο συγκεκριμένες ανάγκες του περιεχομένου του SearchCulture.gr. H διασύνδεσή τους με αυτά δίνει τη δυνατότητα εμπλουτισμού με πολυγλωσσική πληροφορία και βελτιώνει την εγκυρότητα της πληροφορίας.
Τα λεξιλόγια αναπαρίστανται με τις τεχνολογίες των Διασυνδεδεμένων Δεδομένων (Linked Data). Κάθε όρος δηλαδή προσδιορίζεται μονοσήμαντα από ένα μοναδικό URI και μπορεί να περιγράφεται με σχέσεις που επιτρέπουν τις διασυνδέσεις μεταξύ διαφορετικών όρων επιτρέποντας και τη συνεπαγωγή λογικών συλλογισμών από τους ανθρώπους και τις μηχανές. Π.χ. ορίζοντας ότι η οντότητα “Ρήγας Φεραίος” είναι ίδια με την οντότητα “Ρήγας Βελεστινλής”, σημαίνει ότι όταν αναζητώ τεκμήρια για τον Ρήγα Φεραίο θέλω να δω και τεκμήρια που αφορούν τον Ρήγα Βελεστινλή.
Τα λεξιλόγια αναπτύσσονται και φιλοξενούνται στην καινοτόμα υποδομή Semantics.gr που έχει επίσης αναπτύξει το προσωπικό του ΕΚΤ, και η οποία διαθέτει έξυπνα εργαλεία που υποστηρίζουν το μαζικό ημι-αυτόματο εμπλουτισμό των μεταδεδομένων. Μέσω των εργαλείων αυτών αντιστοιχίζονται τιμές από τα πεδία των μεταδεδομένων των φορέων στα λεξιλόγια-στόχους του ΕΚΤ και η όλη διαδικασία επιβλέπεται και εγκρίνεται από επιμελητές περιεχομένου, γεγονός που διασφαλίζει υψηλή ποιότητα στο παραγόμενο αποτέλεσμα.
Οι εμπλουτισμοί δεν επηρεάζουν την πρωτογενή τεκμηρίωση των δεδομένων αλλά εμφανίζονται με διακριτό τρόπο στην καρτέλα των τεκμηρίων. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας των εμπλουτισμών είναι η προσθήκη των νέων πεδίων “ΕΚΤ πρόσωπο (δημιουργός ή αναφερόμενο)”, “ΕΚΤ Τόπος”, “ΕΚΤ θέμα”, "ΕΚΤ Ιστορική περίοδος” και “ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου” με τις νέες τιμές από τα λεξιλόγια του ΕΚΤ και του πεδίου “ΕΚΤ χρονολόγηση” με ομογενοποιημέμενη χρονολογία ή εύρος χρονολογιών. Τα πεδία αυτά απαντούν στο “Ποιός” (Λεξιλόγιο Πρόσωπα της Ελληνικής Ιστορίας και Τέχνης ), “Πότε” (Λεξιλόγιο Χρονολογικών Περιόδων και μεθοδολογία κανονικοποίησης χρονολογιών), “Πού” (Λεξιλόγιο τοπωνυμίων Geonames / Συμπληρωματικό λεξιλόγιο τοπωνυμίων Geonames ), “Σε τι αναφέρεται” (Θησαυρός UNESCO -έκδοση ΕΚΤ / λεξιλόγιο θεματικών ετικετών ) και “Τί είναι” (Λεξιλόγιο “ Τύποι πολιτιστικών αντικειμένων ”).
Οι εμπλουτισμοί βελτιώνουν την ποιότητα και την εγκυρότητα των δεδομένων, προσδίδουν ένα επίπεδο πολυγλωσσικότητας στην αναζήτηση, επιτρέπουν την αποσαφήνιση εννοιών και προσώπων, υποστηρίζουν τη νοηματική διασύνδεση μεταξύ τεκμηρίων που βρίσκονται σε πολλά διαφορετικά αποθετήρια και αξιοποιούνται στην προηγμένη αναζήτηση. Αναδεικνύοντας απρόσμενες συχνά συσχετίσεις μεταξύ προσώπων, τόπων, θεμάτων, ιστορικών περιόδων και τύπων περιεχομένου ανοίγουν νέους ορίζοντες για την κατανόηση και την έρευνα πάνω στον ελληνικό πολιτισμό.
Η πρότυπη αυτή, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διαδικασία συστηματικής επιμέλειας παράγει προστιθέμενη αξία στην συσσώρευση και υποστηρίζει την ανάπτυξη προηγμένων δυνατοτήτων αναζήτησης και πλοήγησης στον ετερογενή πλούτο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Για περισσότερες πληροφορίες για τους σημασιολογικούς εμπλουτισμούς μπορείτε να ανατρέξετε εδώ.
Τα λεξιλόγια του SearchCulture.gr, ελεγμένα, πρότυπα, δυναμικά, επεκτάσιμα και ανοικτά, συγκροτούν ιδιαίτερα πολύτιμους πόρους που μπορούν να αξιοποιηθούν και από τους φορείς στην πρωτογενή τεκμηρίωση επαυξάνοντας την ποιότητα, τη διασυνδεσιμότητα, την πολυγλωσσικότητα των πρωτότυπων μεταδεδομένων. Με την επαναχρησιμοποίηση τέτοιων πόρων, η οποία εντάσσεται και στους στρατηγικούς στόχους του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης στο πλαίσιο των πολιτικών για τα Ανοικτά Δεδομένα, βελτιώνεται σε εθνικό επίπεδο η προσβασιμότητα στην πολιτιστική κληρονομιά και επιτυγχάνεται οικονομία κλίμακος στις διαδικασίες τεκμηρίωσης. Το ΕΚΤ εξέδωσε πρόσφατα έναν οδηγό που απευθύνεται σε φορείς για την αξιοποίηση των παραπάνω λεξιλογίων στις υποδομές τους.
Από το 2018 το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης είναι ο διαπιστευμένος εθνικός συσσωρευτής για την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana στην οποία έχει διοχετεύσει πάνω από 560.000 τεκμήρια διασφαλίζοντας την προβολή του ελληνικού περιεχομένου διεθνώς.
Η αύξηση του ελληνικού περιεχομένου που διατίθεται στη Europeana συγκροτεί άλλωστε έναν από τους κεντρικότερους εθνικούς στόχους στον τομέα του Πολιτισμού στο πλαίσιο της Ψηφιακής Βίβλου που έχει διαμορφώσει το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης από το οποίο εποπτεύεται το ΕΚΤ (9.5.2. Έργα, “Διάθεση πολιτιστικού περιεχομένου στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ευρώπης Europeana”).
Οι πολιτικές και οι προδιαγραφές ένταξης συλλογών στο SearchCulture.gr είναι πλήρως συμβατές με εκείνες της Europeana (Εuropeana Publishing Framework και Europeana Licensing Framework). Αυτό σημαίνει ότι η διάθεση των συλλογών των φορέων στη Europeana γίνεται από το ΕΚΤ χωρίς να απαιτούνται επιπλέον διαδικασίες για το φορέα.
Στο πλαίσιο του ρόλου του ως εθνικού συσσωρευτή για το ελληνικό πολιτιστικό περιεχόμενο, τα μέλη της ομάδας ανάπτυξης του SearchCulture.gr συμμετέχουν εκπροσωπώντας το ΕΚΤ στο Φόρουμ των Ευρωπαϊκών Εθνικών Συσσωρευτών της Europeana με σκοπό την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και τη συμμετοχή στην συνδιαμόρφωση των ευρωπαϊκών εξελίξεων που άπτονται του Ενιαίου Ψηφιακού Χώρου για τον Πολιτισμό . Επιπλέον, τα μέλη συμμετέχουν σε ομάδες εργασίας όπως το Data Quality Committee που μελετά τα εξελισσόμενα πρότυπα για την βελτιστοποίηση της διάθεσης των μεταδεδομένων και το Aggregator User Group, στην οποία ελέγχουν και δίνουν ανατροφοδότηση για τις νέες λειτουργικότητες της πύλης της Europeana, τον τρόπο παρουσίασης του ελληνικού περιεχομένου σε αυτή, κλπ.
Το ΕΚΤ έχει, τέλος, συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά έργα συνεργασίας για τη διάθεση περιεχομένου στη Europeana όπως το Europeana Common Culture και το έργο Crafted .
Το ΕΚΤ ανέπτυξε μία σύγχρονη σπονδυλωτή υποδομή που καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής της συσσώρευσης περιεχομένου, από την συγκομιδή, τον έλεγχο και τον σημασιολογικό εμπλουτισμό, στην «έξυπνη», ανοικτή διάθεση, την ασφαλή διαφύλαξη των ψηφιακών πόρων και τη δημοσίευσή τους στη Europeana.
Ο συσσωρευτής SearchCulture.gr αποτελεί συστατικό μιας ευρύτερης υποδομής που απαρτίζεται από 6 συστήματα: το Σύστημα Συγκομιδής Ψηφιακού Περιεχομένου Harvester, το Σύστημα Ελέγχου Συμμόρφωσης με Προδιαγραφές Validator, το Σύστημα Σημασιολογικών Λεξιλογίων Semantics.gr, την πλατφόρμα Συσσώρευσης Aggregator, την δημόσια διαδικτυακή πύλη SearchCulture.gr και το Σύστημα Ασφαλούς Διαφύλαξης Ψηφιακού Περιεχομένου Preservator.
Το σύστημα Harvester συλλέγει μεταδεδομένα και ψηφιακά αρχεία μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH, τα αποθηκεύει και τα διαθέτει κατόπιν αίτησης από χρήστη ή από εξωτερικό σύστημα μέσω της γραφικής web διεπαφής χρήστη ή των web υπηρεσιών του (RESTful API), αντίστοιχα. Το περιεχόμενο που συλλέγεται αποθηκεύεται και μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί από τρίτα συστήματα όπως αυτά της υποδομής. Το σύστημα Harvester διαθέτει επιπλέον μία υπηρεσία μετατροπής των ψηφιακών αρχείων που συλλέγει σε εικόνες προεπισκόπησης.
Το σύστημα Validator είναι το πληροφοριακό σύστημα που ελέγχει αποθετήρια για το βαθμό κατά τον οποίο συμμορφώνονται με προδιαγραφές ποιότητας και διαλειτουργικότητας.
Το Semantics.gr είναι ένα πληροφοριακό σύστημα όπου εξουσιοδοτημένοι φορείς καταχωρούν, καθιερώνουν και διασυνδέουν λεξιλόγια και θησαυρούς όρων. Παράλληλα, διαθέτει ένα πρωτότυπο εργαλείο για μαζικό ημιαυτόματο σημασιολογικό εμπλουτισμό και ομογενοποίηση περιεχομένου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από αποθετήρια όσο και από συσσωρευτές. Το ΕΚΤ χρησιμοποιεί το εργαλείο αυτό προκειμένου να εμπλουτίσει το περιεχόμενο που συσσωρεύεται στο SearchCulture.gr με στόχο την βελτιστοποίηση των υπηρεσιών αναζήτησης και πλοήγησης.
Η Πλατφόρμα Συσσώρευσης αποτελεί το backend του SearchCulture.gr. Διαθέτει ένα διαχειριστικό περιβάλλον για την καταχώρηση των φορέων και των συλλογών, τον ορισμό των τεχνικών παραμέτρων που ορίζουν τον τρόπο εισαγωγής κάθε συλλογής, όπως για παράδειγμα τις ενέργειες μετασχηματισμού, καθαρισμού και σημασιολογικών εμπλουτισμών που θα εφαρμοστούν, την εκκίνηση και παρακολούθηση των διαδικασιών εισαγωγής μεταδεδομένων και αρχείων προεπισκόπησης και την παραμετροποίηση της δημόσιας πύλης. Τα μεταδεδομένα μετασχηματίζονται από τα υποστηριζόμενα σχήματα (ESE, EDM, OAI_DC+METS, QDC+METS, LIDO) σε μία εσωτερική υλοποίηση του μοντέλου EDM (Europeana Data Model), του μοντέλου διαμοιρασμού πολιτιστικών πόρων της Eureopana.
Η δημόσια Πύλη SearchCulture.gr είναι ένα ξεχωριστό δημόσιο διαδικτυακό περιβάλλον που παρέχει στους τελικούς χρήστες κεντρική πρόσβαση στις συλλογές μέσω πολλαπλών μηχανισμών αναζήτησης, φιλτραρίσματος, πλοήγησης και οπτικής παρουσίασης. Παράλληλα διαθέτει τα μεταδεδομένα ως Linked Data σε μορφή RDF αλλά και μέσω APIs.
Τέλος το σύστημα Preservator αφορά στην απομακρυσμένη από το κύριο σημείο διάθεσης ασφαλή αποθήκευση των ψηφιακών πολιτιστικών πόρων. Η υπηρεσία αυτή διατέθηκε για τα αποθετήρια των δικαιούχων των προσκλήσεων 31 και 31.2 και θα αξιοποιηθεί εκ νέου στο πλαίσιο των νέων προσκλήσεων.
H υποδομή και τα επιμέρους συστήματα σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εξ ολοκλήρου από το EKT. Αναπτύχθηκαν στη γλώσσα προγραμματισμού Java και συγκεκριμένα με το προγραμματιστικό πλαίσιο Spring. Χρησιμοποιούνται σχεσιακές και μή βάσεις δεδομένων (ProstgeSQL και Mongo DB) ενώ ως σύστημα ευρετηρίασης και αναζήτησης χρησιμοποιείται το Apache Sorl. Οι επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων πραγματοποιείται με RESTful APIs. Στο front-end του SearchCulture.gr χρησιμοποιήθηκε το Bootstrap σε συνδυασμό με JQuery και μία σειρά εξωτερικών βιβλιοθηκών, όπως η highcharts.js (για το χρονoλόγιο), η jqcloud.js (για τα νέφη ετικετών), η select2.js (για τις δυναμικές λίστες επιλογών) και η leaflet.js σε συνδυιασμό με τους χάρτες openstreetmap.org (για την πλοήγηση και παρουσίαση τεκμηρίων σε χάρτη).
To SearchCulture.gr ξεκίνησε να αναπτύσσεται το 2012 από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) σε συνεργασία με το Ε.Π. "Ψηφιακή Σύγκλιση" με στόχο την συγκέντρωση και ενοποίηση του συνόλου του Ελληνικού Ψηφιακού Πολιτιστικού Αποθέματος που παράγεται από φορείς με δημόσια χρηματοδότηση στο πλαίσιο αρχικά των Προσκλήσεων 31 «Πολιτισμός» και 31.2 «Ψηφιακές Υπηρεσίες Ανάδειξης του Ελληνικού Πολιτιστικού Ψηφιακού Αποθέματος.
Η πρώτη φάση ανάπτυξης του SearchCulture.gr εντάχθηκε στο έργο " Πλατφόρμα Παροχής Υπηρεσιών Κατάθεσης, Διαχείρισης και Διάθεσης Ανοιχτών Δεδομένων και Ψηφιακού Περιεχομένου " που υλοποίησε το ΕΚΤ στο πλαίσιο του ΕΠ “Ψηφιακή Σύγκλιση” (ΕΣΠΑ), με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2015.
Στο πλαίσιο εκείνης της προγραμματικής περιόδου, το ΕΚΤ όρισε τις σχετικές προδιαγραφές ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης αξιοποιώντας τη τεχνογνωσία του στο πεδίo, το διεθνές περιβάλλον και τα πρότυπα στις αντίστοιχες περιοχές και ανέπτυξε τις εξής τρεις υπηρεσίες: την Υπηρεσία Ελέγχου Ποιότητας Περιεχομένου και Συμμόρφωσης με Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας (Validator), τoν Ενιαίο Κατάλογο Πολιτιστικού Ψηφιακού Αποθέματος SearchCulture.gr και την Υπηρεσία Ασφαλούς Διαφύλαξης Ψηφιακού Περιεχομένου (Preservator). Οι φορείς δημιούργησαν συστήματα απόθεσης για την διάχυση του παραγόμενου υλικού. Το ΕΚΤ συνέλεξε το περιεχόμενο, έλεγξε και πιστοποίησε με το σύστημα Validator την ποιότητά του ως προς τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές, το εμπλούτισε σημασιολογικά, το δημοσίευσε στον συσσωρευτή SearchCulture.gr, το αποθήκευσε στο σύστημα Preservator με όρους ασφαλούς διαφύλαξης και, τέλος, διέθεσε σταδιακά τα μεταδεδομένα στην Ψηφιακή Ευρωπαϊκή Βιβλιοθήκη Europeana . Το SearchCulture.gr δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά παραγωγικά το 2015 συγκεντρώνοντας τις συλλογές των παραπάνω έργων, συνολικά 42 Πράξεις, ενώ από το 2016 ξεκίνησε να διοχετεύει υλικό στη Europeana.
Στη συνέχεια η ομάδα του SearchCulture.gr συνέχισε να εμπλουτίζει τη διαδικτυακή πύλη με νέες συλλογές από έγκριτους φορείς της χώρας και να το αναβαθμίζει με λειτουργίες προστιθέμενης αξίας.
Η συστηματική επιμέλεια των δεδομένων ξεκίνησε το 2016 οπότε και άρχισαν να αναπτύσσονται τα σημασιολογικά λεξιλόγια και η υποδομή σημασιολογικών εμπλουτισμών Semantics.gr. Πρώτα έγινε η ανάπτυξη του λεξιλογίου των τύπων τεκμηρίων και στη συνέχεια αναπτύχθηκε ο μηχανισμός κανονικοποίησης χρονολογιών και εμπλουτισμών με ιστορικές περιόδους το 2017. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε το λεξιλόγιο των θεμάτων της Ουνέσκο και αναπτύχθηκε ξεχωριστό συμπληρωματικό λεξιλόγιο με θεματικούς όρους ενώ οι σχετικοί εμπλουτισμοί ολοκληρώθηκαν το 2019. Ακολούθησε η ανάπτυξη του λεξιλογίου των προσώπων και οι σχετικοί εμπλουτισμοί ολοκληρώθηκαν το 2022 ενώ ο πιο πρόσφατος κύκλος αναδρομικών εμπλουτισμών στο σύνολο των τεκμηρίων ολοκληρώθηκε το 2023 με τους εμπλουτισμούς ως προς τα γεωχωρικά δεδομένα. H ολοκλήρωση των αναδρομικών σημασιολογικών εμπλουτισμών σε κάθε νέο πεδίο οδηγούσε και στην ανάπτυξη νέων μηχανισμών αναζήτησης και πλοήγησης στο περιεχόμενο.
Το 2018, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης έλαβε τη διαπίστευση ως εθνικός συσσωρευτής πολιτιστικών δεδομένων μέσω της υποδομής SearchCulture.gr για την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana. Με το ρόλο αυτό τo EKT εκπροσωπείται στο Φόρουμ των εθνικών και θεματικών συσσωρευτών της Europeana ενώ συμμετείχε και στο ευρωπαϊκό έργο « Europeana Common Culture », που ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2020 αυξάνοντας κατά 300.000 περίπου τα ελληνικά τεκμήρια που μπορεί κανείς να βρει στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα και βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα και την προβολή του ελληνικού πολιτιστικού περιεχομένου διεθνώς. To έργο στόχευε, ανάμεσα στα άλλα, στην ενίσχυση του ρόλου των εθνικών συσσωρευτών πολιτιστικού περιεχομένου, στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ τους, στην εναρμόνιση των πολιτικών, τεχνολογιών και υποδομών και στη συνολικότερη διάχυση του έργου τους και της Europeana.
Από το 2020, το SearchCulture.gr αναβαθμίζεται και επεκτείνεται στο πλαίσιο του έργου "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης" (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Μεταρρύθμιση Δημοσίου τομέα", ΕΣΠΑ | http://www.ekt.gr/el/projects/24958 ). Το Έργο ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2020 και ολοκληρώνεται τον Ιούλιο του 2023 και μεταξύ άλλων έχει ως στόχους την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας και της ποιότητας του ψηφιακού περιεχομένου που παράγεται στη χώρα - με έμφαση στα νέα έργα ψηφιοποίησης, την κλιμάκωση της συσσώρευσης ψηφιακού περιεχομένου και της κεντρικής του διάθεσης μέσα από το SearchCulture.gr και την τεχνολογική αναβάθμιση της υποδομής συσσώρευσης του ΕΚΤ και της διαδικτυακής πύλης με έμφαση στην σημασιολογική διασύνδεση του περιεχομένου και στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων τρόπων αναζήτησής του.
Στο πλαίσιο του παρόντος έργου, που συνέπεσε και σε μεγάλο βαθμό με την πανδημία Covid, δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη της υποδομής και των διαδικασιών σημασιολογικού εμπλουτισμού, στη διενέργεια μαζικών αναδρομικών εμπλουτισμών στο σύνολο του περιεχομένου, στην ανάπτυξη των προηγμένων λειτουργιών της αναζήτησης και της πλοήγησης που βασίζονται σε αυτά, όπως τον σχεδιασμό των μηχανισμών αναζήτησης στα πρόσωπα και οι θεματικές εκθέσεις και στην προσέλκυση μίας κρίσιμης μάζας νέων φορέων, που, όντας κλειστοί για το κοινό, αναζητούσαν νέους τρόπους επικοινωνίας διαδικτυακά με το κοινό τους. Παράλληλα, ο εγκλεισμός έδωσε ώθηση στην εξωστρέφεια του SearchCulture.gr, με τη διενέργεια μεγάλου αριθμού εξαιρετικά επιτυχημένων διαδικτυακών σεμιναρίων που προσέλκυσαν έναν μεγάλο αριθμό διαφορετικών κοινοτήτων ενδιαφέροντος. Χάρη σε αυτά, στο πλαίσιο του τρέχοντος έργου, το περιεχόμενο διπλασιάστηκε και η επισκεψιμότητα της Πύλης τετραπλασιάστηκε.
Το 2020 το ΕΚΤ δημοσίευσε έναν νέο αναλυτικό οδηγό καλών πρακτικών που απευθύνεται σε φορείς για την δημοσίευση διαλειτουργικού, ανοικτού και ποιοτικού πολιτιστικού περιεχομένου στο διαδίκτυο καθώς και ένα νέο, απλοποιημένο τεύχος προδιαγραφών για την ένταξη συλλογών, με σκοπό να καταστήσει όσο πιο απλό γίνεται για το σύνολο των φορέων το να τις υιοθετήσουν.
Το 2022 η τήρηση των Βασικών Προδιαγραφών Διαλειτουργικότητας ενσωματώθηκε ως απαιτούμενο σε νέες προσκλήσεις που χρηματοδοτούν την ψηφιοποίηση του πολιτιστικού μας αποθέματος (Πρόσκληση 03_ΕΠΑνΕΚ της ΕΥΔ Ψηφιακός Μετασχηματισμός και 118 της ΕΥΔ ΕΠΑΝΕΚ, ανάμεσα σε άλλες). Με αυτή την εξέλιξη αναμένεται να κλιμακωθεί σημαντικά η διάθεση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς διαδικτυακά και με πρότυπο τρόπο, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στη διασφάλιση της βιωσιμότητας στις επενδύσεις της ψηφιοποίησης.
Το SearchCulture.gr μπορούμε να πούμε ότι διανύει μία περίοδο ωριμότητας, έχοντας αναπτύξει υποδομές και διαδικασίες που επιτρέπουν τη συσσώρευση και το σημασιολογικό εμπλουτισμό του πολιτιστικού μας αποθέματος, με πρότυπο, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα τρόπο και βρίσκεται μπροστά στις προκλήσεις της επόμενης φάσης ανάπτυξης κυρίως την κλιμάκωση της συσσώρευσης, που απαιτεί με την σειρά της την καλλιέργεια των ψηφιακών δεξιοτήτων των φορέων και των εμπλεκόμενων κοινοτήτων ενδιαφέροντος στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού τους, αλλά και τον ανασχεδιασμό της υποδομής και των διαδικασιών εμπλοκής ώστε να επιτρέπουν αυξημένη συμμετοχικότητα, συνεργασία, διαφάνεια και έλεγχο για την επίτευξη του Ψηφιακού Δημόσιου Χώρου για τον Πολιτισμό.
H ομάδα του SearchCulture.gr απαρτίζεται από τους:
Συμμετέχουν επίσης:
Στην πρόσφατη φάση ανάπτυξης του SearchCulture.gr έχουν συνεισφέρει και οι: Μαργαρίτα Σκανδάλη (γραφίστική επιμέλεια), Νίκος Βασιλογαμβράκης, Αλεξία Παναγοπούλου, Αναστασία Γάσια και Μαρία Φασόη (σημασιολογικοί εμπλουτισμοί), Δημήτρης Χαρλαύτης (αναβάθμιση σε τελευταίες εκδόσεις λογισμικού), Κώστας Μπέκος (επιμέλεια κειμένων)
