Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, και ενώ η ελληνική ζωγραφική και γλυπτική διεκδικούν ρήξη με την ακαδημαϊκή παράδοση και ενστερνίζονται τον μοντερνισμό, η ελληνική χαρακτική διεκδικεί την αυθυπαρξία της ως τέχνη, πέρα από το χρηστικό της ρόλο.
Ο ρόλος αυτός είχε διαμορφωθεί με την ανάπτυξη της τυπογραφίας- η χαρακτική γίνεται η πρώτη τεχνική μαζικής αναπαραγωγής εικόνων, διαθέσιμη πλέον σε όλους. Στην Ελλάδα τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η χαρακτική παίζει και έναν άλλο ρόλο, αυτό της επικοινωνίας της Εκκλησίας με το ποίμνιο. Οι “χάρτινες εικόνες” ή στάμπες είναι χαρακτικά με θρησκευτικές παραστάσεις ή απεικονίσεις της μονής, τα οποία φτιάχνουν οι Αγιορείτες μοναχοί, οι λεγόμενοι σταμπαδόροι. Είναι ένας φτηνός και εύκολος στη μεταφορά τρόπος για τον προσκυνητή και τον απλό πιστό να αποκτήσουν μια θρησκευτική εικόνα, καθώς και ένας τρόπος να εξασφαλίσουν οι μονές τη συνδρομή και συμπαράσταση των πιστών.
Η αυτονόμηση της ελληνικής χαρακτικής ως τέχνης ξεκινά στις αρχές του 20ου αιώνα με τις πρώτες επώνυμες καταθέσεις νέων καλλιτεχνών που σπουδάζουν στην Ευρώπη κι έρχονται σε επαφή με μια εδραιωμένη κουλτούρα χαρακτικής με σημαντικούς εκπροσώπους, όπως ο Ντύρερ.
Οι πρώτοι καλλιτέχνες που αποφασίζουν να αφοσιωθούν στη χαρακτική είναι ο Λυκούργος Κογεβίνας και ο Δημήτρης Γαλάνης. Ειδικά ο τελευταίος, ο οποίος στη Γαλλία εκθέτει με τον Πικάσο και τον Μπρακ, επηρεασμένος από το κοσμογονικό κλίμα για την τέχνη που επικρατεί στη γαλλική πρωτεύουσα, πειραματίζεται με διάφορες καινοτόμες τεχνικές χάραξης. Η πρώτη έκθεση του Γαλάνη στην Αθήνα το 1928 είναι η παρθενική επαφή του κοινού με την έντεχνη χαρακτική και ενθουσιάζει. Η δουλειά του Γαλάνη γίνεται πηγή αναφοράς για άλλους καλλιτέχνες για δεκαετίες μετά.
Η πιο συναρπαστική περίοδος για την ελληνική χαρακτική ξεκινά το 1932, όταν στην έδρα της χαρακτικής στην ΑΣΚΤ εκλέγεται ο Γιάννης Κεφαλληνός. Για τα επόμενα 24 χρόνια, ο Κεφαλληνός, έχοντας σημαντική ευρωπαϊκή παιδεία, εφοδιάζει με σύγχρονη τεχνική και θεωρητική κατάρτιση τους μαθητές του εργαστηρίου του, το οποίο είναι πυρήνας ελευθερίας και δημιουργικότητας.
«Ο Κεφαλληνός μας αποκαλύπτει τι γίνεται στο Παρίσι, τότε εμείς είχαμε μεσάνυχτα» γράφει η χαράκτρια Βάσω Κατράκη.
Εκεί μορφώνεται η πρώτη γενιά των χαρακτών της ελληνικής σχολής. Ο Τάσσος, η Βάσω Κατράκη, ο Γιάννης Μόραλης, ο Λάμπρος Ορφανός, ο Τηλέμαχος Κάνθος είναι μερικοί από τους μαθητές αυτού του εμπνευσμένου δασκάλου. Τα ταραγμένα χρόνια που ακολουθούν βρίσκουν τους σπουδαστές του εργαστηρίου να συμμετέχουν δια μέσου της τέχνης τους στην Αντίσταση, με πατριωτικές αφίσες για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και έπειτα, κατά την Κατοχή, με έργα για την ηθική ενίσχυση του αγώνα.
Το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα η Χαρακτική ενισχύεται με καταθέσεις δημιουργών οι οποίοι πειραματίζονται με καινούργιες μορφοπλαστικές διατυπώσεις, νέες τεχνικές και μεθόδους, ενώ προωθούν την εξέλιξή της ως στιβαρό μέσο έκφρασης που απαντά στις προκλήσεις των καιρών. Η εκλογή, το 1959, ενός ακόμα μαθητή του Κεφαλληνού, του ευφάνταστου, εφευρετικού, πρωτότυπου και στην εικονογράφηση Κώστα Γραμματόπουλου ως καθηγητή της Χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, σε διαδοχή του τολμηρού χαράκτη Ευθύμη Παπαδημητρίου, συνέτεινε στον αναπροσανατολισμό των στόχων της ελληνικής χαρακτικής σε μοντέρνες τάσεις, στρέφοντάς τη προς ζωγραφικότερα αποτελέσματα.
Το 1987 ιδρύεται η Ένωση Ελλήνων Χαρακτών, από ομάδα καταξιωμένων Ελλήνων χαρακτών ενωμένων στην πεποίθηση ότι ομαδικά μπορούν να επεμβαίνουν πιο δυναμικά στον εικαστικό χώρο και ότι θεραπεύουν καλύτερα την τέχνη τους όταν κοινοποιούν τις εμπειρίες τους και τις απόψεις τους.
Στην παρακάτω έκθεση παρουσιάζονται οι καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν την έντεχνη χαρακτική στην Ελλάδα.
Μάθετε περισσότερα :
