Χάρτες και χαρτογραφία

Χάρτες από τις συλλογές του SearchCulture
22-08-2023 | Έλενα Λαγούδη Ι ΕΚΤ
Χάρτης Ελλάδας, 1852.CC BY-NC 4.0
Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη

Οι χάρτες υπήρξαν μια από τις πιο σημαντικές ανθρώπινες εφευρέσεις, επιτρέποντας στους ανθρώπους να εξηγήσουν και να περιηγηθούν στον κόσμο.

Ο Όμηρος θεωρείται από πολλούς μελετητές ως ο θεμελιωτής της πρώιμης ελληνικής αντίληψης της Γης, άρα και της γεωγραφίας. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ζούσαν στο κέντρο της Γης και στις άκρες της κατοικούσαν άγριοι, τερατώδεις βάρβαροι και παράξενα ζώα και τέρατα: η Οδύσσεια του Ομήρου αναφέρει πολλά από αυτά.

Ο πρώτος που λέγεται ότι κατασκεύασε έναν χάρτη του κόσμου είναι ο Αναξίμανδρος από τη Μίλητο (περίπου 611–546 π.Χ.), μαθητής του Θαλή, ενώ στον Αριστοτέλη (384–322 π.Χ.) πιστώνεται ότι απέδειξε τη σφαιρικότητα της Γης. Ωστόσο, ήταν ο Ερατοσθένης (275–195 π.Χ.), ένας Έλληνας λόγιος που έζησε στην ελληνιστική Βόρεια Αφρική που έκανε την πρώτη επιστημονική προσπάθεια να δώσει στις γεωγραφικές μελέτες μια μαθηματική βάση, έργο που συνέχισε ο Πτολεμαίος, ένας εξελληνισμένος Αιγύπτιος. Οι μέθοδοι του Πτολεμαίου ήταν επαναστατικές: χρησιμοποιώντας προοπτική προβολή, πρότεινε ακριβείς μεθόδους για τον καθορισμό της θέσης των γεωγραφικών χαρακτηριστικών στην επιφάνεια της γης με ένα σύστημα συντεταγμένων με γεωγραφικό πλάτος και μήκος.

Στον Μεσαίωνα, οι χάρτες είχαν κυρίως συμβολική μορφή, απεικονίζοντας δοξασίες και ενσωματώνοντας αφηγήσεις και τέρατα. Μόνο μετά την Αναγέννηση, με το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα, οι χάρτες άρχισαν να γίνονται πιο επιστημονικοί. Η εποχή της εξερεύνησης έφερε την ανάπτυξη της χαρτογραφίας τον 16ο και 17ο αιώνα στην Ευρώπη, αρχικά στην Ιβηρική, ενώ από τον 17ο αιώνα αναδεικνύεται ως το νέο και ακμάζον χαρτογραφικό κέντρο της Ευρώπης η Γαλλία.

Τον πρώτο χάρτη του νέου Ελληνικού Κράτους τον δημιούργησε ένας Γάλλος αξιωματικός, γεωγράφος-μηχανικός και χαρτογράφος, ο Πιερ Πετιέ (Pierre Peytier 1793 – 1864) το 1832. Ο Λοχαγός Πιερ Πετιέ, από την τοπογραφική υπηρεσία του γαλλικού στρατού, είχε προσκληθεί στην Ελλάδα από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια ως μέλος της Επιστημονικής Αποστολής του Μοριά. Μαζί με τρεις αξιωματικούς εκπαίδευσαν νεαρούς Έλληνες μηχανικούς που θα αναλάμβαναν τοπογραφικά έργα, ενώ ο ίδιος ο Πετιέ έπρεπε να καταρτίσει τα σχέδια για την πόλη της Κορίνθου και τον χάρτη της Πελοποννήσου. Αυτός ο « Χάρτης του 1832 », πολύ ακριβής, σε κλίμακα 1:200.000, σε 6 φύλλα (συν δύο φύλλα που αντιπροσωπεύουν κάποια νησιά των Κυκλάδων), ήταν ο πρώτος χάρτης της Ελληνικής Επικράτειας που σχεδιάστηκε ποτέ επιστημονικά και γεωδαιτικά.

 

Στην έκθεση θα βρείτε πλούσιο χαρτογραφικό υλικό, ναυτικούς άτλαντες και εικονογραφήσεις περιηγητών από τον 16ο ως τον 20ο αιώνα, απεικονίσεις λιμανιών και πόλεων, οθωμανικούς χάρτες, χάρτες εξάπλωσης ειδών του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων, καθώς και αρχαιολογική χαρτογράφηση και σχεδιαγράμματα επιχειρήσεων του Β'ΠΠ της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.

Ανακαλύψτε τα   τεκμήρια  της θεματικής έκθεσης