Το Θέατρο του Διονύσου Ελευθερέως

Στην καρδιά της αρχαίας Αθήνας κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης γεννήθηκε η σύλληψη του πρώτου θεατρικού δρώμενου. Εκεί που κάποτε μαζεύονταν οι ραψωδοί και οι αοιδοί για να τραγουδήσουν τα κατορθώματα θεών και ηρώων, ο Θέσπις από τον δήμο Ικαρίας (σημερινός Διόνυσος) εφηύρε τον 6ο αι. π.Χ., σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, την τραγωδία και την υποκριτική τέχνη. Ήταν πιθανότατα ο πρώτος που έβαλε τον πρωτοχορευτή του διθυράμβου να κάνει διάλογο με τον Χορό κι έτσι προέκυψε το πρώτο είδος θεατρικού δρώμενου.

Όλα αυτά ήταν η εξέλιξη των χορικών (διθυράμβων) προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέως, η λατρεία του οποίου εισήχθη στην Αττική από την γειτονική πόλη των Ελευθερών την εποχή του Πεισίστρατου. Για την λατρεία του Διονύσου χτίστηκε και το πρώτο θέατρο, δίπλα στους ναούς αφιερωμένους σε αυτόν, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης τον 6ο αι. π.Χ., και ως εκ τούτου καθιερώθηκε η αστική γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων.

Το θέατρο του Διονύσου Ελευθερέως ήταν ένα μεγαλεπήβολο τεχνικό έργο που εξελίχθηκε πολύ μες τους αιώνες. Από τον 6ο αιώνα μέχρι και το 350 π.Χ. τα μέρη του θεάτρου ήταν ως επί το πλείστον ξύλινα με μαρμάρινες προσθήκες. Το Θέατρο του Διονύσου οφείλει την σημερινή μορφή του στον πολιτικό Λυκούργο (περ. 390-324 π.Χ), ο οποίος ως επιβλέπων του οικονομικού και οικοδομικού προγράμματος, αναμόρφωσε το θέατρο σε μαρμάρινο και του έδωσε μνημειακή μορφή.

Το θέατρο του 4ου αιώνα π.Χ. είχε μόνιμη σκηνή η οποία βρισκόταν μπροστά από την ορχήστρα και χώρο κερκίδων τριών διαζωμάτων (θέατρον) το οποίο εκτεινόταν στη πλαγιά του λόφου με 67 σειρές εδωλίων που έφταναν έως το ύψος του αρχαίου περιπάτου. Τα καθίσματα της πρώτης σειράς έχουν τη μορφή μαρμάρινων θρόνων και στο κέντρο τους δεσπόζει ο θρόνος του ιερέα του Διονύσου. Το κτίσμα της σκηνής διέθετε δύο παρασκήνια, στα οποία τοποθετούνταν σκάλες ή κινητά σκηνικά.

Ο αρχιτεκτονικός κυκλικός σχεδιασμός του μαρμάρινου αθηναϊκού θέατρου και η υλοποίησή του σε ένα κατωφερές έδαφος κατέχει στην ιστορία της αρχιτεκτονικής των θεατρικών χώρων αρχετυπικό ρόλο που αποτέλεσε πρότυπο για όλους τους θεατρικούς χώρους. Σε αυτό το θέατρο και σε όλα τα θέατρα των ελληνικών πόλεων ανέβηκαν τα έργα των μεγάλων τραγωδών και κωμωδιογράφων (Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Εύπολι, Αριστοφάνη, Μενάνδρου και άλλων) που επηρέασαν την μετέπειτα θεατρική δραστηριότητα.

Με την πάροδο των αιώνων, το θέατρο του Διονύσου καταστράφηκε και αναδομήθηκε αρκετές φορές, με την σημερινή του μορφή να διατηρεί κυρίως στοιχεία της ρωμαϊκής περιόδου. Σήμερα αποτελεί ένα εμβληματικό τοπόσημο τόσο για την αθηναϊκή αρχαιολογία όσο και για τον επισκέπτη της σύγχρονης πόλης.

Στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται το θέατρο του Διονύσου μέσα από μια πληθώρα τεκμηρίων όπως φωτογραφίες αρχιτεκτονικών μελών και απόψεις του θεάτρου, χαρακτικά, κατόψεις του θεάτρου και αρχιτεκτονικά σχέδια, ταχυδρομικές κάρτες, έργα ζωγραφικής, ημερολόγια ανασκαφών και σχέδια ευρημάτων και αρχιτεκτονικών μελών.