Στη βορειοανατολική Αττική, απέναντι από την Εύβοια και κοντά στον Μαραθώνα, βρίσκεται ένας εξαιρετικά διατηρημένος οικισμός της κλασικής περιόδου με την ονομασία Ραμνούς. Η ονομασία προέρχεται από τον αγκαθωτό θάμνο «ράμνος» που φύεται στους γύρω λόφους που έχουν διατηρηθεί σχεδόν άθικτοι από ανθρώπινες παρεμβάσεις μέχρι σήμερα.
Ανάμεσα στο πευκόδασος διατηρούνται τα κατάλοιπα οικιών, ιερών, γυμνασίου, θεάτρου και οχύρωσης ενός από τους πιο απομακρυσμένους δήμους της αρχαίας Αττικής. Ο δήμος αυτός αποτελούσε τη βάση αθηναϊκής φρουράς από έφηβους οπλίτες μιας και η περιοχή αποτελούσε στρατηγικό πέρασμα με δύο λιμάνια ανεφοδιασμού στην ακτή.
Στον Ραμνούντα λατρεύονταν πλήθος θεοτήτων όπως η Θέμιδα, ο Ζευς Σωτήρας, η Αθηνά Σωτείρα, ο Διόνυσος, η Αφροδίτη Ηγεμόνη, οι ήρωες Αρχηγέτης και Αριστόμαχος και ο μάντης Αμφιάραος. Η πιο εξέχουσα θεότητα που λατρεύονταν στον δήμο ήταν, ωστόσο, η θεά της εκδίκησης Νέμεσις, με τη λατρεία της πηγαίνει πίσω στην αρχαϊκή περίοδο. Σύμφωνα με μία εκδοχή, η Νέμεσις ήταν η μητέρα της Ωραίας Ελένης η οποία γεννήθηκε από ένα αυγό που άφησε ο Δίας μεταμορφωμένος σε κύκνο στην μήτρα της βασίλισσας της Σπάρτης Λήδας.
Ο αρχαιότερος ναός καταστράφηκε από τα περσικά στρατεύματα λίγο πριν την μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.). Ο δεύτερος ναός της άρχισε να χτίζεται γύρω στο 460 π.Χ. και ολοκληρώθηκε γύρω στο 430 π.Χ. (ο σημαντικότερος στον ελλαδικό χώρο). Εικάζεται ότι αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο Καλλικράτης ο οποίος σχεδίασε και άλλους φημισμένους ναούς όπως ο Παρθενώνας και ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Το άγαλμα της θεάς φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Αγοράκριτο ή τον ίδιο τον Φειδία πάνω σε κομμάτι μαρμάρου που άφησαν οι Πέρσες στην περιοχή. Δίπλα στον κυρίως ναό της Νεμέσεως Ραμνουσίας δεσπόζει ένας μικρότερος (αφιερωμένος στην ίδια θεά χτισμένος πάνω στα ερείπια του πρώτου ναού), και ένας ακόμα αφιερωμένος στη Θέμιδα.
Σπουδαία θέση στον αρχαιολογικό χώρο κατέχει ο ταφικός περίβολος που έφερε αξιόλογα επιτύμβια ανάγλυφα, ναϊσκους και στήλες. Επιπλέον, το φρούριο του Ραμνούντα αποτελεί κορυφαίο δείγμα αρχαίας οχυρωματικής τέχνης. Εντός των τειχών ξεχωρίζουν το θέατρο, το γυμνάσιο, η αγορά του δήμου και οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην κορυφή του λόφου.
Σήμερα, ο οικισμός του Ραμνούντα δίνει στον επισκέπτη μια πλήρη εικόνα ενός αρχαίου δήμου της κλασικής περιόδου. Στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα μέσα από έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες του οικισμού και των ευρημάτων, σχέδια καταλοίπων και ευρημάτων και ζωγραφικές απεικονίσεις του χώρου.
Η θεματική έκθεση περιλαμβάνει τεκμήρια από τους εξής φορείς:
