Ξεκινώντας από τη δοξογραφικά βεβαιωμένη μαρτυρία, ότι ο Αναξίμανδρος στάθηκε ο πρώτος πεζογράφος της ελληνικής γραμματείας, ο συγγραφέας ερευνά την επίδραση της χρήσης του γραπτού λόγου στην ιστορία της γένεσης της δυτικής φιλοσοφίας. Τοποθετεί το αρχαιότερο φιλοσοφικό κείμενο, το αποσπασματικό χωρίο από το «βιβλίο» του Αναξιμάνδρου, που παραδίδει ο Σιμπλίκιος (D-K12B1= Σιμπλ. Φυσ. 24, 13) στα πλαίσια της επικής παράδοσης, και επιχειρεί να το ερμηνεύσει ως τεκμήριο της εξόδου του ελληνικού πολιτισμού από τον «αρχαϊκό» αιώνα της προφορικότητας. Ο προβληματισμός του συγγραφέα κινείται στη συνάφεια των μεγάλων φιλοσοφικών ερμηνευτικών προσπαθειών του Schleiermacher (1811), του Nietzsche (1873) και του Heidegger (1946). Καταλαβαίνει το απόσπασμα του Αναξιμάνδρου όχι ως «μαντική γραφή στα όρια της ελληνικής φιλοσοφίας» (Nietzsche), ούτε ως «ρήση» (Heidegger), αλλά ως μια σύνθετη συναρμογή «προτάσεων», που έχουν διαμορφωθεί μεσ΄ από την καινούργια εμπειρία της χρήσης του γραπτού λόγου για επιστημονικούς (ιστοριογραφικούς, γεωγραφικούς, μαθηματικούς) σκοπούς, και που υπερβαίνουν την παράδοση του επικού λόγου (I). Από αυτή την ενδιάμεση θέση εξηγείται, κατά τον συγγραφέα, η αναφερόμενη από τον Σιμπλίκιο «ποιητική» μορφή του αναξιμάνδρειου αποσπάσματος. Τίθεται το ερώτημα, τι σημαίνει αυτή η μορφή για την κατανόηση (της υπόθεσης) της αρχαϊκής σκέψης, δηλαδή της ιωνικής σοφίης, με την οποία εννοείται η «γνώση του όλου» σε αντιδιαστολή προς την ιωνική ιστορίη. Ενώ για τον Nietzsche το «ποιητικό» είναι εξίσου σημαντικό με την «τραγική σοφία» που εκφράζεται με το Πάθος, και για τον Heidegger με την όμοια πρωταρχικότητα τόσο της Ποίησης όσο και της Σκέψης, που φανερώνεται στην συντελούμενη στο βάθος του πεπρωμένου του Είναι Αδικία, ο συγγραφέας ξεκινάει από τη μεταφορική βάση του Δικαίου, σύμφωνα με την οποία συντάσσεται η «γνώση του όλου» (II). Κινούμενος σ΄ αυτή την κατεύθυνση ο συγγραφέας συγκρίνει τη γλώσσα του αναξιμάνδρειου αποσπάσματος με το λεξιλόγιο του έπους το σχετιζόμενο με το Δίκαιο και τη σύγχρονη νομοθεσία, ενώ φθάνει στο συμπέρασμα ότι το τελευταίο τμήμα (κατά την τον χρόνου τάξιν) της δεύτερης πρότασης του αναξιμάνδρειου αποσπάσματος, τμήμα που από την εποχή του F. Dirlmeier (1938) αθετείται, μπορεί να θεωρηθεί ως αυθεντικό (III-IV). Με κριτική αντιπαράθεση προς την καθιερωμένη ερμηνεία, ότι ο Αναξίμανδρος μεταφέρει στον Κόσμο τη Δίκη (του τύπου της σολώνειας νομοθεσίας), που καθοδηγεί την ανθρώπινη συμβίωση στην αρχαία Πόλη, ο συγγραφέας δείχνει ότι αυτή η ερμηνεία αμαυρώνει την ιστορική συνάφεια του αναξιμάνδρειου αποσπάσματος. Η παραδοσιακή, ακόμη από τον W. Jäger εκπροσωπούμενη, υπόθεση μιας εξισορροπούσας κοσμικής Δικαιοσύνης είναι ξένη στον Αναξίμανδρο. Αυτή βρίσκεται στη σχετική με το Δίκαιο μεταφορά του Σόλωνα (αποσπ. 3, 32), που συγκρίνει την αρμονική τάξη της Πόλης με την ήσυχη επιφάνεια της θάλασσας, η οποία μετά από τρικυμιώδη κυματισμό «είναι εν δικαίω». Με αυτό εννοείται η κατάσταση εξίσωσης και συμμετρίας, που στην ομηρική ποίηση συναντάται στην ιδέα ότι τα κοπάδια του θεού Ήλιου αφού δημιουργήθηκαν ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται (Οδυσσ. 12, 130-131). Ο συγγραφέας βλέπει εδώ τη φυγή της Ποίησης στο απολλώνειο φώς από το οποίο παραιτείται η αναξιμάνδρεια «σοφία του όλου». Αυτή δεν γνωρίζει την κατάσταση μιας πλήρους ισορροπίας, ούτε την τελική συμμετρία στη σειρά των γεννήσεων, ούτε την τελική εξισορρόπηση του Δικαίου με την Ύβρι της Αδικίας, του «χωρισμού» των πεπερασμένων από το Άπειρο. Αυτή αναγνωρίζει πολύ περισσότερο την αναγκαιότητα της «Αδικίας» του χωρισμού, κι αυτό όχι επειδή ο Αναξίμανδρος υποκαθιστά την απολλώνεια σοφία του έπους με μια «τραγική», αλλά επειδή μεταθέτει τη διονυσιακή «Επιφάνεια» στη Σκέψη. Με τον διαλογισμό της αμοιβαιότητας των επιμέρους ανελίσσεται η πρωταρχική φιλοσοφική σκέψη της ενότητας του όλου (III).
Ακαδημία Αθηνών
