Όπως αναφέρει ο Πλάτων (Νόμοι Ζ, 819b) «Μετὰ παιδιᾶς τε καὶ ἡδονῆς μανθάνειν», δηλαδή μέσα από την ευχαρίστηση του παιχνιδιού μαθαίνουν, ή, όπως έλεγε χαρακτηριστικά η Μαρία Μοντεσσόρι «Δουλειά του παιδιού είναι το παιχνίδι».
Σε όλες τις εποχές, σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλα τα μέρη του κόσμου ο άνθρωπος παίζει από τη στιγμή που γεννιέται, παρακινώντας τον ενήλικα να θυμηθεί την δική του παιδική ηλικία και να αλληλεπιδράσει κι εκείνος παίζοντας μαζί του.
Πολλά σημερινά παιδικά παιχνίδια ήταν αγαπημένα των παιδιών και στον αρχαίο κόσμο, όπως μαρτυρούν τα αντίστοιχα αρχαιολογικά ευρήματα: η κουδουνίστρα (πλαταγή ή σείστρον), η μπάλα (σφαίρα), οι κούκλες (πλαγγόνες), το γιο-γιο (πηνίον), η σβούρα (στρόμβος ή στρόβιλος), το στεφάνι (τροχός), τα αλογάκια (αθύρματα) και γενικά τα ζώα, τροχήλατα ή μη. Παραστάσεις σκηνών παιχνιδιού σε αγγεία, σε έργα πλαστικής και σε άλλα εικαστικά έργα επιβεβαιώνουν τη συνέχεια των παιδικών δραστηριοτήτων –σωματικών και πνευματικών– μέσα στο χρόνο και μας συστήνουν άλλες που έχουν χαθεί. Έτσι, γνωρίζουμε ότι τα παιδιά στην αρχαιότητα έπαιζαν σκάκι (ζατρίκιον), παιχνίδια με ζάρια (κυβεία ή πεσσεία), τυφλόμυγα (χαλκή μυία), κρυφτό (κρυπτίνδα ή αποδιδρασκίνδα), «αγαλματάκια» (ακινητίνδα), έκαναν τραμπάλα (πέταυρον) και κούνια (αιώρα) και έπαιζαν με τους αστραγάλους –τα κότσια από τα πόδια προβάτων, κατσικιών ή βοδιών και με την ίυγξ, έναν στροβιλιζόμενο δίσκο που παρήγαγε τον ήχο της σουσουράδας.
Τα παιχνίδια ήταν κατασκευασμένα κατά κύριο λόγο από πηλό, όπως μαρτυρά το πλήθος των πήλινων αντικειμένων που σώζονται ως τις μέρες μας, ενώ, δε σπανίζουν τα γυάλινα και οστέινα ευρήματα. Ακόμη, έφτιαχναν παιχνίδια από δέρμα, ξύλο και ύφασμα, που δεν διασώζονται εξαιτίας της φθαρτότητας των υλικών.
Η παρούσα Θεματική Έκθεση ανοίγει ένα παράθυρο στην καθημερινή ζωή των παιδιών στην αρχαία Ελλάδα και προτείνεται για διδακτική αξιοποίηση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Η θεματική έκθεση περιλαμβάνει τεκμήρια από τους εξής φορείς:
