Ο ημίθεος Ηρακλής

Ἡρακλέα Διὸς υἱὸν ἀείσομαι, ὃν μέγ’ ἄριστον
γείνατ’ ἐπιχθονίων Θήβῃς ἔνι καλλιχόροισιν
Ἀλκμήνη μιχθεῖσα κελαινεφέϊ Κρονίωνι·
ὃς πρὶν μὲν κατὰ γαῖαν ἀθέσφατον ἠδὲ θάλασσαν
πλαζόμενος πομπῇσιν ὕπ’ Εὐρυσθῆος ἄνακτος5
πολλὰ μὲν αὐτὸς ἔρεξεν ἀτάσθαλα, πολλὰ δ’ ἀνέτλη·
νῦν δ’ ἤδη κατὰ καλὸν ἕδος νιφόεντος Ὀλύμπου
ναίει τερπόμενος καὶ ἔχει καλλίσφυρον Ἥβην.
Χαῖρε ἄναξ Διὸς υἱέ· δίδου δ’ ἀρετήν τε καὶ ὄλβον.

(Ομηρικοί Ύμνοι/XV. Εις Ηρακλέα Λεοντόθυμον)

Ο πιο αναγνωρίσιμος και δοξασμένος ήρωας της αρχαίας Ελλάδας ήταν σίγουρα ο Ηρακλής. 

Ο Ηρακλής ήταν ημίθεος, γιος του Δία και της Αλκμήνης με θετό πατέρα τον βασιλιά των Μυκηνών Αμφιτρύωνα, του οποίου τη μορφή πήρε ο Δίας για να κοιμηθεί με την Αλκμήνη.

Ο ήρωας που όλοι αναγνωρίζουμε από την λεοντοκεφαλή και το ρόπαλο γεννήθηκε στη Θήβα. Η Ήρα θέλοντας να εκδικηθεί τον Δία για την σχέση του με την Αλκμήνη έστειλε δύο φίδια για να κατασπαράξουν τον μικρό Ηρακλή αλλά αυτός τα σκότωσε, για αυτό και ονομαζόταν και “Δράκων ελικτός”. Στην παιδικά του χρόνια διδάχθηκε μουσική, οπλομαχία, επιστήμες και άλλες τέχνες από άλλους ήρωες όπως ο Κένταυρος Χείρων και ο Κάστορας.

Μια από τις πιο διάσημες ιστορίες σχετικά με τον ήρωα είναι η επιλογή της Αρετής, όταν του τέθηκε το δίλημμα μεταξύ αυτής και της Κακίας στο σταυροδρόμι που στεκόταν. Από τότε, η ζωή που επέλεξε ήταν γεμάτη δυσκολίες τις οποίες  o ήρωας ξεπέρασε μόνος, με την αρχέγονη δύναμη και τη σοφία του. Οι υπόλοιποι Θεοί τον βοήθησαν- η Αθηνά του έδωσε το ένδυμα της σοφίας ο Ήφαιστος ένα χρυσό θώρακα, [μαχητικότητα], ο Ποσειδώνας  άλογα [ταχύτητα], ο Ερμής ένα κοφτερό ξίφος, [για να επιλέγει το σωστό δρόμο]. Ο Απόλλων του χαρίζει ένα φωτεινό τόξο, σύμβολο των υψηλών στόχων του.

Ο Ηρακλής απέκτησε τη φήμη του όταν έβγαλε εις πέρας τους 12 άθλους που του ανέθεσε ο βασιλιάς των Μυκηνών Ευρυσθέας. Σε αυτούς περιλαμβάνονται: το λιοντάρι της Νεμέας, η Λερναία Ύδρα, το ελάφι της Κερύνειας, ο Ερυμάνθιος Κάπρος, οι στάβλοι του Αυγεία, οι Στυμφαλίδες Όρνιθες, ο ταύρος της Κρήτης, τα άλογα του Διομήδη, η ζώνη της Ιππολύτης, τα βόδια του Γηρυόνη, τα μήλα των Εσπερίδων και ο Κέρβερος στον Άδη. Πέρα από τους άθλους συμμετείχε και σε άλλα μυθικά κατορθώματα όπως για παράδειγμα η Αργοναυτική Εκστρατεία και η ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Το τέλος του Ηρακλή ήταν τραγικό, καθώς δεν πέθανε με ήρεμο θάνατο αλλά μέσα σε φρικτούς πόνους. Ο Κένταυρος Νέσσος πεθαίνοντας από το χέρι του ήρωα επειδή ατίμασε την γυναίκα του ήρωα Δηιάνειρα, έδωσε σε αυτήν έναν χιτώνα εμποτισμένο με το αίμα του ως ερωτικό φίλτρο για να κρατήσει τον ήρωα πάντα κοντά της. Ο χιτώνας όμως αποδείχθηκε μια δηλητηριώδης παγίδα και όταν ο Ηρακλής τον φόρεσε κόλλησε πάνω του και τον σκότωσε μαρτυρικά. Μετά το θάνατό του, ο Ηρακλής αποθεώθηκε, έγινε θεός της ρώμης και ο μέγιστος ανάμεσα στους ήρωες. Ο Δίας τον εγκατέστησε στον Όλυμπο και τον πάντρεψε με τη θεά της νιότης, την Ήβη.  

Οι αρχαίοι Έλληνες τίμησαν τον Ηρακλή μέσα από την τέχνη και την λογοτεχνία τους, αλλά και οι Ευρωπαίοι και Έλληνες καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν διαχρονικά από τη ρωμαλέα μορφή του και έφτιαξαν χαρακτικά και έργα τέχνης με τους άθλους του. Ναοί, βωμοί και τελετές ήταν αφιερωμένοι στον ημίθεο και η μορφή του κόσμησε αναρίθμητα έργα τέχνης ανά τους αιώνες. 

Σε αυτή την Θεματική Έκθεση, μέσα από αγγειογραφία, γλυπτική, χαρακτική, επιγραφές, ναούς, νομίσματα και κοσμηματοποιία. παρουσιάζεται η λατρεία του ημίθεου Ηρακλή, αλλά και η μορφή του ως έμπνευση για τις τέχνες