Ο αρχαίος Έλληνας πολεμιστής

Ο αρχαίος Έλληνας οπλίτης ήταν πάντα παρών σε όλες τις ένοπλες συγκρούσεις των ελληνικών πόλεων-κρατών από την αρχαϊκή εποχή έως και τα ελληνιστικά χρόνια (8ος -1ος αι. π.Χ.). Αποτελούσε εξέλιξη των Μυκηναίων πολεμιστών με την λέξη οπλίτης να παίρνει το όνομά της από την στρογγυλή ασπίδα του πολεμιστή που ονομαζόταν όπλον. Είτε επρόκειτο για συρράξεις μεταξύ ελληνικών πόλεων είτε εναντίον εξωτερικών κινδύνων (όπως οι Πέρσες), ο οπλίτης καλούνταν να υπερασπιστεί την πόλη του εφαρμόζοντας όλες τις τεχνικές μάχης της εποχής.

Ο κύριος τρόπος μάχης των αρχαίων Ελλήνων ήταν η λεγόμενη φάλαγγα, μια κατά παράταξη σύγκρουση με δόρατα προτεταμένα και ασπίδες που δημιουργούσαν ένα τείχος από μέταλλο στο μέτωπο της παράταξης. Η στιγμή της επαφής των ασπίδων την ώρα που συγκρούονταν δύο φάλαγγες και αυτό που ακολουθούσε όταν άρχιζε η άσκηση πίεσης (ωθισμός) και ο δορατισμός ενάντια στον εχθρό ήταν μια εξαιρετικά βίαιη και θορυβώδης διαδικασία. Η μάχη κρινόταν όταν η αντίπαλη παράταξη έσπαγε και διαλυόταν αφήνοντας πίσω της νεκρούς και οπλισμό για την ανέγερση τροπαίου από τον νικητή.

Για να ανταποκριθεί ο οπλίτης στις απαιτήσεις της μάχης έπρεπε να φέρει και τον κατάλληλο οπλισμό. Αυτός συνήθως αποτελούνταν από μία μπρούντζινη περικεφαλαία, ορειχάλκινες περικνημίδες, έναν ορειχάλκινο θώρακα ή έναν λινοθώρακα με μεταλλικές φολίδες, μια μεγάλη στρογγυλή ασπίδα (κατασκευασμένη από ορείχαλκο, ξύλο και δέρμα), δόρυ και σιδερένιο ξίφος. Η πανοπλία ζύγιζε μέχρι και 25 κιλά.

Η φάλαγγα όπως και ο οπλισμός εξελίσσονταν και παραλλάσσονταν μέσα στους αιώνες ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής. Από τις πιο διάσημες φάλαγγες ήταν η σπαρτιατική, η θηβαϊκή και η μακεδονική. Η απόλυτη πειθαρχία και η εκπαίδευση των οπλιτών έκρινε συχνά την έκβαση της μάχης και αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα στη νικηφόρα αντιμετώπιση της περσικής απειλής στις αρχές του 5ου αι. π.Χ., καθώς και στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Περσία τον 4ο αι. π.Χ.

Η αρχαία τέχνη έχει αποτυπώσει λεπτομερώς την οπλιτική τέχνη του πολέμου, με απεικονίσεις σε αγγεία, επιτύμβιες στήλες πολεμιστών, αγάλματα κ.ά. που δίνουν μια ολοκληρωμένη ιδέα για το πώς και από ποιους διεξαγόταν ο πόλεμος στην αρχαία Ελλάδα. 

Σε αυτήν την Θεματική Έκθεση θα περιηγηθούμε στον κόσμο του αρχαίου πολεμιστή μέσα από σπαράγματα αγγείων, αγάλματα, επιτύμβιες στήλες, κατάλοιπα οπλισμού, ενεπίγραφες στήλες, πήλινα πλακίδια, σπαράγματα τοιχογραφίας και ελάσματα.